Στο κεφάλαιο Β του 2ου κειμένου των Θέσεων της ΚΕ γίνεται ανάλυση του διεθνούς πολιτικο-στρατιωτικού πλαισίου στη βάση των ανταγωνισμών μεταξύ των ιμπεριαλιστικών κρατών και συμμαχιών αλλά και μέσα στα πλαίσιά τους.
Εκτός από τους «τοπικούς» πολέμους - που είναι ήδη εδώ - μεγαλώνει ο κίνδυνος ενός ευρύτερου ιμπεριαλιστικού πολέμου. Η εκτίμηση αυτή δεν είναι καινούργια για το ΚΚΕ και οι εξελίξεις του τελευταίου τετράχρονου (όπως αποτυπώνονται και στο κείμενο των Θέσεων) την επιβεβαιώνουν.
Με βάση το 2ο κείμενο της ΚΕ θεωρώ βοηθητικό να σκεφτούμε την παρέμβασή μας στον Πολιτισμό παίρνοντας υπόψη δύο πλευρές:
Από τη μία η πολιτική των κυβερνήσεων και της ΕΕ για τον Πολιτισμό στο διάστημα που εξετάζουμε από τη σκοπιά της οικονομίας, της διάρθρωσης του «κλάδου» (νομοσχέδια, εξελίξεις, στόχοι κ.ο.κ.) και από την άλλη το ιδεολογικό περιεχόμενο της πολιτιστικής παραγωγής και της τέχνης γενικά. Χρειάζεται να ανέβει η ικανότητα παρακολούθησης, να μην εκφράζεται μονομέρεια στην κατανόηση αυτών των πλευρών, που συνδέονται άμεσα. Αποτελούν βασικούς άξονες της καθοδηγητικής δουλειάς για τη διαμόρφωση σχεδίου πολιτικής παρέμβασης.
Ο πυρήνας των Θέσεων του 21ου Συνεδρίου είναι η ποιοτική αναβάθμιση του στελεχιακού δυναμικού του Κόμματος. Αυτό προαπαιτεί τη βαθιά γνώση της επαναστατικής γραμματείας, του αστικού τρόπου ανάλυσης και των επεξεργασιών του οπορτουνισμού. Η βαθιά γνώση πέραν των άλλων αναπτύσσει την ικανότητα αναγνώρισης των σημείων που διαχωρίζουν την επαναστατική γραμμή από την οπορτουνιστική. Παράδειγμα: Ενα οπορτουνιστικό ρεύμα, που επιχειρεί να πλαγιοκοπήσει τις γραμμές μας, προσέφερε τη θεωρητική θεμελίωση σε έρευνα της ΓΣΕΕ για την ταξική διάρθρωση της ελληνικής κοινωνίας (Γ. Οικονομάκης κ.ά., 2016). Σύμφωνα με αυτήν, η εργατική τάξη υπολογίζεται το 2006 στο 18,3% και το 2014 μόλις στο 14,85%. Μάλιστα, από την πετσοκομμένη εργατική τάξη αποκλείονται οι άνεργοι εργάτες. Αποκλείονται δηλαδή οι απελπισμένοι άνεργοι που βρίσκονται στην αγορά εργασίας αναζητώντας έναν κεφαλαιούχο προκειμένου να πουλήσουν το τομάρι τους για ένα κομμάτι ψωμί, με το παράλογο επιχείρημα ότι δεν παράγουν, ότι δεν εργάζονται... Από πότε όμως η αγορά εργασίας, που είναι τμήμα της σφαίρας κυκλοφορίας, δεν έχει θέση στον καπιταλισμό; Η στρουκτουραλιστική ανάλυση είναι αντίθετη με τη μαρξιστική - λενινιστική ανάλυση, αποκαθηλώνει την εργατική τάξη από επαναστατικό υποκείμενο, εξυπηρετεί τη βασική επιδίωξη της ΓΣΕΕ: Ταξική συνεργασία και πρόσδεση της εργατικής τάξης στη στρατηγική του κεφαλαίου. Πρέπει επομένως να γνωρίζουμε, να αναλύουμε, να ερμηνεύουμε.
Με αφορμή το πρώτο (Θέση 28) και το τρίτο κείμενο κυρίως των Θέσεων του Συνεδρίου, θα επιχειρήσω να συμβάλω με αφετηρία την πείρα του φοιτητικού κινήματος, της δράσης των κομματικών δυνάμεων σε αυτό.
Η ολόπλευρη προετοιμασία των δυνάμεών μας είναι ένα καθήκον σοβαρό, το οποίο δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται αποσπασματικά, ούτε μόνο στο πλαίσιο μαθημάτων και κατά τη γνώμη μου έχει πάρα πολλές όψεις.
Οι Οργανώσεις του Κόμματος και της ΚΝΕ στα νησιά του Αιγαίου είναι αντιμέτωπες με πολύ κρίσιμες εξελίξεις και λόγω της γεωπολιτικής σημασίας της περιοχής (ενδεχόμενο θερμού ή γενικευμένου επεισοδίου, Προσφυγικό κ.ά.). Είναι, λοιπόν, αναγκαίο να προετοιμαζόμαστε ολόπλευρα για πιο δύσκολες και σύνθετες συνθήκες, να γινόμαστε ικανότεροι στην ιδεολογική και πολιτική διαπάλη, ώστε να προωθούμε τη στρατηγική μας πιο ολοκληρωμένα στην καθημερινή παρέμβαση και δράση.
Συνέδριο κάθε ΚΚ, και μάλιστα του ΚΚΕ, Κόμματος της οργανωμένης εργατικής - λαϊκής πρωτοπορίας του εργατικού κινήματος, που παλεύει για επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας, είναι το πλαίσιο του απολογισμού και της οργάνωσης της ιδεολογικοπολιτικής θεωρίας και πράξης.
Συμφωνώ με τις Θέσεις της ΚΕ.
Η πανδημία και η δράση μας μέσα σε αυτή μας έδειξε κάτι πολύ χρήσιμο, αν το αξιοποιήσουμε πάντα. Εδειξε πιο έντονα από ποτέ ότι τα βασικά και πιο απλά (θεωρητικά τουλάχιστον) στοιχεία συγκρότησης μαζί με την επαναστατική θεωρία είναι που μας καθιστούν επαναστατική οργάνωση, το μάζεμα των ΚΟΒ, η συνεργασία με το κάθε μέλος, να μη χαθεί κανένας σύντροφος, η εξασφάλιση του «Ριζοσπάστη» που εξασφαλίζει τη γραμμή μας, τι καταλαβαίνουμε από τις εξελίξεις, και η απόκρουση της επίθεσης - ορυμαγδού από τα ΜΜΕ, που ήταν οργιώδης.
Η αλήθεια είναι ότι έχει συσσωρευθεί αρκετή πείρα, μέσα σε πολύ σύνθετες συνθήκες, που δεν θα πάψουν να περιπλέκονται και να δυσκολεύουν. Είναι πολύ σημαντικό και πρέπει να εκτιμήσουμε το γεγονός ότι έχουμε μετρήσει πολλά βήματα μέσα από θετική και αρνητική πείρα. Ειδικά οι εξελίξεις του τελευταίου χρόνου είναι πολύ χαρακτηριστική ένδειξη ότι έχουν ενσωματωθεί και γενικευθεί, σε μεγάλο κομμάτι του Κόμματος, πολλά χαρακτηριστικά που δεν ήταν δεδομένα και έως ένα βαθμό δεν υπήρχαν σε τέτοια κλίμακα π.χ. στις αρχές της προηγούμενης 10ετίας.
Το δεύτερο κείμενο των Θέσεων της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ για το 21ο Συνέδριο με βρίσκει σύμφωνο και αποδεικνύει όχι απλά ότι όλα γύρω μας εξελίσσονται αλλά απαντά παράλληλα στο γιατί και πώς εξελίσσονται, με βασικό κριτήριο μελέτης τη σχέση καπιταλιστικής οικονομίας και αστικής πολιτικής, με καθοριστικό το ρόλο της οικονομίας και κατ' επέκταση πώς αυτές οι εξελίξεις επιδρούν όχι μόνο στα αστικά κόμματα αλλά και στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα καθορίζοντας και τα καθήκοντά μας ως Κόμματος.
Στη Θέση 10 λέμε ότι «η διαπάλη ΗΠΑ - Κίνας επιδρά και στις σχέσεις συνεργασίας και ανταγωνισμού τους με άλλα ισχυρά ιμπεριαλιστικά κέντρα, την ΕΕ και κράτη - μέλη της, την Ιαπωνία, τη Ρωσία κ.ά.». Πού αποτυπώνεται αυτή η επίδραση σήμερα;
Ηαντιπαράθεση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας για την πρωτοκαθεδρία στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα εκφράζεται οικονομικά, πολιτικά, στρατιωτικά στις σχέσεις των δύο καπιταλιστικών κρατών και επεκτείνεται διεθνώς, έχει εστίες σε πολλά σημεία του κόσμου, διαπερνά σήμερα το σύνολο του πλέγματος των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών. Σε αυτό το πλαίσιο διαμορφώνονται άξονες και αντι-άξονες, συμμαχίες, πολύμορφες συνεργασίες ανάμεσα στα καπιταλιστικά κράτη, που δεν είναι στατικές, εξελίσσονται και αναδιατάσσονται, επιδρούν στις σχέσεις τόσο των ΗΠΑ όσο και της Κίνας με άλλα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη και ιμπεριαλιστικά κέντρα. Ετσι η Κίνα δυναμώνει τις διπλωματικές, οικονομικές και στρατιωτικές σχέσεις της με τη Ρωσία, επωφελούμενη από το γεγονός πως και αυτή βρίσκεται στο στόχαστρο και είναι σε ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ, αμβλύνοντας αντιθέσεις που είναι υπαρκτές ανάμεσά τους.
Είναι μια διαδικασία που περικλείει αντιφάσεις και χρειάζεται στενή παρακολούθηση. Ορισμένες από τις χαρακτηριστικές εκφράσεις αυτού του ανταγωνισμού είναι:
Το πρώτο κείμενο των Θέσεων επιτυγχάνει να αναδείξει με κριτικό πνεύμα μια σειρά ζητήματα, που έχουν άμεση σχέση με την εκπλήρωση των στόχων μας, με βάση το Πρόγραμμα του Κόμματός μας και της στρατηγικής του. Κυρίως, οι Θέσεις βάζουν μπροστά τα εξής δύο κεντρικά ζητήματα για την ΚΟΒ, αυτό της καθοδηγητικής δουλειάς και το ιδεολογικό - πολιτικό ατσάλωμα του κομματικού μας δυναμικού.
Συμφωνώ με το πρώτο κείμενο των Θέσεων της ΚΕ στο σύνολό του. Καταπιάνεται με σοβαρά ζητήματα που αφορούν το πώς στο σήμερα θα βελτιωθεί σε όλη την κλίμακα του Κόμματος η ικανότητα να καθοδηγεί αποτελεσματικά την πάλη της εργατικής τάξης, να αναδεικνύει κομμουνιστές - λαϊκούς ηγέτες, να αναγνωρίζονται ως τέτοιοι από την εργατική τάξη.
Οι Θέσεις της ΚΕ εντοπίζουν πολύ εύστοχα καθυστερήσεις και αδυναμίες που σήμερα αποτελούν τροχοπέδη στην ανάπτυξη του Κόμματος: Στην κομματική οικοδόμηση, στην ανασύνταξη του εργατικού κινήματος, στη συγκρότηση της κοινωνικής συμμαχίας, στην ανάπτυξη της πολιτικής και ιδεολογικής δουλειάς του Κόμματος μέσα στο λαό. Είναι στο χέρι μας να τις αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά και να έχουμε αποτελέσματα.
Κάποια ζητήματα:
Στη Θέση 10 σημειώνεται πως «στοιχείο που πιο έντονα χαρακτηρίζει τις διεθνείς σχέσεις είναι η όξυνση της αντιπαράθεσης ΗΠΑ - Κίνας για την πρωτοκαθεδρία...». Πού αποτυπώνεται αυτό το στοιχείο; Πόσο μας αφορά;
Το νέο στοιχείο στον ανταγωνισμό μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας σήμερα είναι, όπως εκτιμάται στη Θέση 3 του 2ου κειμένου των Θέσεων, ότι «ενισχύεται αντικειμενικά η δυνατότητα της Κίνας να απειλήσει την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα τα επόμενα χρόνια». Σημειώνονται η σημαντική αύξηση του μεριδίου της Κίνας στο ΑΕΠ, η όξυνση του εμπορικού πολέμου με τις ΗΠΑ, οι προσπάθειες των ΗΠΑ να βάλουν εμπόδια στο σχέδιο του «Δρόμου του Μεταξιού».
Σήμερα η Κίνα είναι η 2η παγκόσμια οικονομική δύναμη, ενώ το Centre for Economics and Business Research (CEBR) εκτιμά πως στα 2028 θα είναι μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, ξεπερνώντας τις ΗΠΑ πέντε χρόνια νωρίτερα απ' ό,τι προβλεπόταν. Ταυτόχρονα η Κίνα, που είναι η 3η στρατιωτική δύναμη στον πλανήτη, μετά τις μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις (ΗΠΑ και Ρωσία), αυξάνει τη στρατιωτική ισχύ της, ερχόμενη το 2020 στη 2η θέση σε στρατιωτικές δαπάνες, και αναδεικνύεται σταθερά στους μεγαλύτερους εξαγωγείς πολεμικών συστημάτων, κάτι που αναδείχνει την αυξανόμενη ισχύ της πολεμικής βιομηχανίας της.
Τον Φλεβάρη του 2021 ο Μπάιντεν ανακοίνωσε τη συγκρότηση στο Πεντάγωνο μιας ομάδας εργασίας που θα αναλάβει να επεξεργαστεί τη στρατηγική απέναντι στην Κίνα, την οποία οι ΗΠΑ θεωρούν τον κύριο στρατηγικό τους αντίπαλο.
Γιατί η «εξωστρέφεια» της ελληνικής οικονομίας αναφέρεται μέσα στις Θέσεις ως παράγοντας που επέδρασε αρνητικά στο βάθος της οικονομικής κρίσης; Δεν «ισχυροποιείται» η χώρα όταν εξάγει περισσότερα εμπορεύματα;
Ηεξωστρέφεια της οικονομίας σχετίζεται με την αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας σε τομείς που εξάγουν, δηλαδή πωλούν στο εξωτερικό, είτε εμπορεύματα είτε τις λεγόμενες «υπηρεσίες». Στην ελληνική οικονομία η εξωστρέφεια σχετίζεται με την αύξηση των διεθνών μεταφορών, με την αύξηση του τουρισμού απ' το εξωτερικό, καθώς και την αύξηση της παραγωγής εμπορευμάτων για εξαγωγές.
Μετά την εκδήλωση της κρίσης, και κυρίως την τελευταία πενταετία, οι εξωστρεφείς κλάδοι της καπιταλιστικής οικονομίας στην Ελλάδα ισχυροποιήθηκαν, ενώ τόσο η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ όσο και της ΝΔ εμφάνιζαν την εξωστρέφεια της οικονομίας ως «ισχυρό χαρτί» που λειτούργησε σαν ατμομηχανή της καπιταλιστικής ανάπτυξης.
Σημειώνεται πως η ανισόμετρη ανάπτυξη των εν λόγω κλάδων σε σχέση με την υπόλοιπη οικονομία δεν είναι τυχαία, αλλά αποτυπώνει τη μεγαλύτερη κερδοφορία τους. Στον καπιταλισμό, όπου οι επενδύσεις γίνονται με αποκλειστικό κριτήριο το ποσοστό κέρδους, η ανισόμετρη ανάπτυξη είναι νομοτέλεια και όχι «ιδιαιτερότητα». Ετσι, οι αστικές κυβερνήσεις του ΣΥΡΙΖΑ και της ΝΔ προώθησαν τον αστικό σχεδιασμό που ενισχύει τους εξωστρεφείς κλάδους όχι από «ιδεοληψία» αλλά υπηρετώντας την αποστολή του αστικού κράτους, τη διασφάλιση της κερδοφορίας και της εξουσίας του κεφαλαίου.
Στη Θέση 26 αναφέρεται: «Η γενικότερη δανειακή επιβάρυνση είναι πλευρά των αντιφάσεων της καπιταλιστικής λειτουργίας». Πώς σχετίζεται ο δανεισμός με τις αντιφάσεις του καπιταλισμού;
Στον καπιταλισμό ο δανεισμός συνίσταται, γενικά, στο ότι ένας καπιταλιστής (πιστωτής) παραχωρεί τη χρήση του κεφαλαίου του σε έναν άλλον (δανειζόμενος) για ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα, με τη συμφωνία πως όταν θα το πάρει πίσω θα εισπράξει ένα επιπλέον αντίτιμο, τον τόκο πάνω στο κεφάλαιο.
Η πράξη του δανεισμού είναι προωθητική για τον καπιταλισμό. Δανείζοντας το χρήμα που διαθέτει, ο πιστωτής το μετατρέπει σε κεφάλαιο, καθώς μετατρέπεται πλέον σε χρήμα που «αυτοαυξάνεται», ενώ ο δανειζόμενος δεν «τρώει» το κεφάλαιο που δανείζεται αλλά το επενδύει: Στη βιομηχανία αγοράζοντας μηχανήματα και μισθώνοντας εργάτες, στο εμπόριο ή αλλού. Επενδύοντάς το, ο δανειζόμενος καπιταλιστής πετυχαίνει με το κεφάλαιο αυτό ένα κέρδος μέσα από την κλοπή της υπεραξίας των εργαζομένων που μισθώνει, και επιστρέφει στον πιστωτή ένα κομμάτι αυτού του κέρδους με τη μορφή του τόκου.
Οι τράπεζες περιπλέκουν λίγο την κατάσταση. Αφενός διαμεσολαβούν ανάμεσα σε πιστωτές και σε δανειζόμενους καπιταλιστές (κάνοντας κατάθεση δανείζεις την τράπεζα, η οποία με τη σειρά της δανείζει άλλους καπιταλιστές) και αφετέρου εκτελούν μία επιπρόσθετη λειτουργία, συγκεντρώνοντας τα χρηματικά διαθέσιμα των εργαζομένων και μετατρέποντάς τα σε κεφάλαιο, ή και δανείζοντας τα λαϊκά στρώματα για να καλύψουν, μέσα από τον δανεισμό, ανάγκες που δεν καλύπτονται διαφορετικά. Ωστόσο, η ουσία του πιστωτικού κεφαλαίου δεν μεταβάλλεται.
Συμφωνώ με το πρώτο κείμενο των Θέσεων της ΚΕ. Οι Θέσεις τροφοδοτούν τον προβληματισμό των Οργάνων, μπορούν να βοηθήσουν να βελτιωθεί αποφασιστικά ο τρόπος που καθοδηγούμε και δρούμε. Στο σύνολό τους αφορούν την ΚΝΕ, από τα Γραφεία Περιοχής μέχρι τις ΟΒ. Συμβάλλουν στην προετοιμασία και διαπαιδαγώγηση καταρχάς των κομματικών μελών - στελεχών που είναι χρεωμένα στην ΚΝΕ, αλλά και των νεότερων μελών της ΚΝΕ, στην πορεία στρατολόγησής τους στο Κόμμα.
Στα τρία κείμενα της ΚΕ για το 21ο Συνέδριο, με τα οποία και συμφωνώ, περιλαμβάνονται σημαντικές εκτιμήσεις, ώστε το Κόμμα μας να ανταποκριθεί στις δύσκολες, αντιφατικές, σύνθετες καταστάσεις που βρισκόμαστε και έχουμε μπροστά μας. Στα κείμενα περιλαμβάνεται η συσσωρευμένη πείρα της πλούσιας δράσης που έχουμε αναπτύξει, όχι μόνο τα τελευταία 4 χρόνια, αλλά και σε όλη την πορεία αποκατάστασης των επαναστατικών χαρακτηριστικών μας.
Συμφωνώ με τις Θέσεις της ΚΕ. Στο δεύτερο κείμενο αναλύεται το έδαφος στο οποίο ξεδιπλώνουμε τη δράση μας. Οι εξελίξεις που περιγράφονται μας απασχολούν προκειμένου να εντοπίζουμε τι επιδρά στη νεολαία που απευθυνόμαστε, να γίνεται πιο διεισδυτική η καθημερινή παρέμβαση και καθοδήγηση των δυνάμεών μας, να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά το εξειδικευμένο σχέδιο παρέμβασης του αντιπάλου στη νεολαία.
Συμφωνώ με τις Θέσεις του 21ου Συνεδρίου, διαβάζοντας το πρώτο κείμενο και εγώ θέλω να εκφράσω τις σκέψεις πάνω στο ζήτημα της ανάγκης να ισχυροποιηθούμε, αναβαθμίζοντας την ιδεολoγικοπολιτική δουλειά σε όλη την κλίμακα του Κόμματος και ακόμα περισσότερο στις Οργανώσεις της ΚΝΕ. Θεωρώ πως είναι κρίσιμη αυτή η δουλειά, για να κατανοηθούν μια σειρά από δυσκολίες που συναντάμε στην παρέμβασή μας καθημερινά, αλλά και οι δυνατότητες που υπάρχουν σε αυτές τις συνθήκες.
1. Η Ιστορία και το μέλλον
Βρισκόμαστε σε μια περίοδο που ολοκληρώθηκε ο πρώτος και κρίσιμος κύκλος βαθιάς αυτοκριτικής του Κόμματος με τα Δοκίμια Ιστορίας και τις εκτιμήσεις για τον σοσιαλισμό που ανατράπηκε. Η αξιοποίηση της καταγραμμένης πείρας είναι δυνατόν να γίνει μόνο μέσα από μια μεθοδολογία διαλεκτικής σύνδεσης με τα προβλήματα καθημερινής πολιτικής και θεωρητικής δράσης. Οι Θέσεις ανοίγουν το δρόμο.
Συμφωνώ με τις Θέσεις της ΚΕ για το 21ο Συνέδριο.
Απαιτητική χρονιά η τελευταία. Γεγονός που ισχύει και για εμάς που δρούμε ως Ελληνες κομμουνιστές στο εξωτερικό. Δράση που επιβεβαιώνει περίτρανα ότι μόνο η δουλειά με τη στρατηγική του Κόμματος και η σε αυτήν την κατεύθυνση ενίσχυση της ιδεολογικής δουλειάς μπορεί να μας ανοίξει δρόμους για τα σύνθετα καθήκοντα που έχουμε επωμιστεί και στο εξωτερικό.
Σύντροφοι,
Οσο θυελλώδεις κι αν είναι οι εξελίξεις, όσο κι αν ισχυροποιεί η αστική τάξη τους μηχανισμούς της για να δέσει τον γάιδαρό της, την εξουσία της και να εντατικοποιεί την εκμετάλλευση των εργαζομένων, άλλο τόσο επεξεργασμένα πρέπει εμείς να βρισκόμαστε παντού, σε κάθε χώρο εργασίας, να αποκαλύπτουμε, να ξεγυμνώνουμε τον βαθιά ταξικό χαρακτήρα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, τις νομοτέλειες του συστήματος. Να αφαιρούμε τα φίλτρα που χρησιμοποιεί για να καμουφλάρει την μπόχα του, να βοηθήσουμε τους εργαζόμενους να ξέρουν τι έρχεται όταν ακούν για δίκαιη ανάπτυξη, εθνικούς στόχους, κοινωνικούς διαλόγους.
Στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου, ο κορονοϊός είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση έως την πλήρη αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας στον Τουρισμό και σε σχετικούς με αυτόν κλάδους. Υπ' αυτό το πρίσμα, πώς θεμελιώνεται ότι η κρίση δεν είναι κρίση του κορονοϊού;
Σίγουρα, η πανδημία και τα μέτρα διαχείρισής της είχαν έντονο αποτύπωμα στην τουριστική δραστηριότητα και ως εκ τούτου επέδρασαν συνολικά στην πορεία και στο βάθος της κρίσης στη χώρα μας. Ωστόσο, για να αποτιμήσει κανείς συνθετικά το θέμα και να χαρακτηρίσει κατάλληλα την κρίση όταν εξετάζει το προαναφερθέν φαινόμενο, πρέπει να συνυπολογίσει μια σειρά από παράγοντες που σχετίζονται με τη διάρθρωση της οικονομίας, όπως το μέγεθος του τουριστικού κλάδου, τον προσανατολισμό του στον εξωτερικό τουρισμό, τη συσσώρευση κεφαλαίου στον κλάδο όλο το προηγούμενο διάστημα, φαινόμενα πριν την εμφάνιση της πανδημίας, αλλά και τα ίδια τα διαχειριστικά μέτρα για την πανδημία.
Η ελληνική καπιταλιστική οικονομία χαρακτηρίζεται από έναν πολύ μεγάλο τουριστικό κλάδο, η συνολική συνεισφορά του οποίου στην οικονομία πιθανά υπερβαίνει το 30% της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας. Ο κλάδος του Τουρισμού στην Ελλάδα «έτρεχε» τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια, ακόμα και εν μέσω της καπιταλιστικής κρίσης του 2008-2009, με ταχείς ρυθμούς ανάπτυξης. Στον κλάδο παρατηρούνταν ρεκόρ αφίξεων και εισπράξεων, υψηλή επενδυτική δραστηριότητα από μεγάλους διεθνείς και εγχώριους ομίλους σε νέες ξενοδοχειακές μονάδες, σε επέκταση παροχών, κλινών και υπηρεσιών και δανεισμός για να στηριχθεί αυτή. Στην πραγματικότητα, ο κλάδος έχει όλο το προηγούμενο διάστημα γίνει αποδέκτης μεγάλου όγκου κεφαλαιακών τοποθετήσεων με τη μορφή νέων καταλυμάτων και ανακαινίσεων, υψηλής αξίας γης, επενδύσεων σε υποδομές αναψυχής κ.ά. Πρόκειται για έναν κλάδο στον οποίο το επενδυμένο κεφάλαιο είχε πολύ μεγάλο όγκο.
Παράλληλα, μετά την εκδήλωση της κρίσης του 2008, και ειδικά μετά το 2015, τόσο επί ΝΔ όσο και επί ΣΥΡΙΖΑ, ο κλάδος του Τουρισμού αποτέλεσε χαρακτηριστικό κλάδο της «εξωστρεφούς» καπιταλιστικής οικονομίας, δηλαδή λειτουργούσε κυρίως εξαγωγικά (με μόνη διαφορά ότι το «τουριστικό εμπόρευμα» καταναλώνεται με φυσική παρουσία του πελάτη στη χώρα μας), βάσει της αναλογίας 90-10, δηλαδή 90% ξένος τουρισμός και 10% εγχώριος. Είναι λοιπόν κλάδος στενά συνδεδεμένος με την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία και άρα έκθετος σε γενικές αναταράξεις στον κλάδο παγκοσμίως.
Το μεγάλο μέγεθος του κλάδου και ο προσανατολισμός του μακριά απ' την ικανοποίηση των αναγκών αναψυχής του λαού στη χώρα δεν είναι φυσικό φαινόμενο. Δεν προέκυψαν. Είναι αποτέλεσμα της καπιταλιστικής ανάπτυξης, έχουν σαφές «ταξικό λόγο». Το κεφάλαιο επενδύει στον Τουρισμό γιατί ο κλάδος έχει υψηλή κερδοφορία, στις πλάτες των ολοένα και περισσότερο εκμεταλλευομένων εργαζομένων του, που παρά την εντυπωσιακή ανάπτυξη δεν είδαν βελτίωση σε εισόδημα και δικαιώματα. Το μέγεθος του Τουρισμού είναι χαρακτηριστικό της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού, στην οποία ορισμένοι κλάδοι αυξάνονται αναλογικά περισσότερο από άλλους, στη βάση της κερδοφορίας του κεφαλαίου.
Ετσι, η «τουριστική» οικονομία προσανατολισμένη στους εισαγόμενους τουρίστες και το μέγεθός της είναι καπιταλιστικό φαινόμενο, είναι όψεις της ανισόμετρης ανάπτυξης και της υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου στην εγχώρια οικονομία.
Παράλληλα, ο ανταγωνισμός μεταξύ μεγάλων κεφαλαίων απ' τη μία και μικρών κεφαλαίων και αυτοαπασχολούμενων στον κλάδο διογκωνόταν όλο το προηγούμενο διάστημα και στη φάση της ανάπτυξης. Η διαπάλη για το αν ο τουρισμός πρέπει να είναι all-inclusive, για τα Airbnb, για το μέγεθος που υποστηρίζει κάθε περιοχή, για τις μεγάλες επενδύσεις που συγκεντρώνουν την τουριστική αγορά, για την κρουαζιέρα και τα αποτελέσματα στην τιμολογιακή πολιτική των αεροπορικών και των μεταφορικών ομίλων κ.ά. είναι πλευρές της διαπάλης μεταξύ μερίδων του κεφαλαίου για την κατανομή της αγοράς και των κερδών στον τουριστικό και τους συναφείς κλάδους.
Τελικά, η δραστική πτώση την περίοδο 2020-2021 στον Τουρισμό και η δυσανάλογη επίδρασή της στην ελληνική οικονομία γίνεται πάνω στο έδαφος της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης, του κριτηρίου της κερδοφορίας των επενδύσεων των επιχειρηματικών ομίλων.
Τα μέτρα για τον κορονοϊό σαφώς επέδρασαν. Και επέδρασαν σημαντικά. Αλλά, τελικά, περισσότερο ως «πρόσθετο χειρόφρενο» της οικονομικής δραστηριότητας, στο φόντο οξυμένων αντιθέσεων του καπιταλισμού, βαθέματος της αντίθεσης ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία.
Αλλωστε, δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι και τα μέτρα διαχείρισης της πανδημίας δεν είναι ουδέτερα, δεν «φυτρώνουν» ως γενικές αταξικές λύσεις. Αντίθετα, τα ίδια τα μέτρα διαχείρισης της πανδημίας υλοποιούνται με κριτήριο την κερδοφορία του κεφαλαίου, την ταχεία έξοδο απ' την κρίση, τη διασφάλιση της καπιταλιστικής εξουσίας, από ένα κράτος, το αστικό κράτος, ο ρόλος του οποίου υπαγορεύεται απ' τον χαρακτήρα του, ως κράτος του κεφαλαίου. Για παράδειγμα, η υποχρηματοδότηση του κρατικού συστήματος Υγείας και η εμπορευματοποίησή της, η χρησιμοποίηση των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας ως εργαλείου κερδοφορίας του μεγάλου κεφαλαίου, η στήριξη του μεγάλου κεφαλαίου, η αξιοποίηση της πανδημίας για να προωθηθούν μέτρα που διακαώς επιδιώκει το κεφάλαιο και που δεν θα αρθούν με τη «λήξη της πανδημίας», η γενικευμένη καταστολή και παρακολούθηση, οι αποφάσεις και οι λεπτομέρειες της καραντίνας και των άλλων μέτρων διαχείρισης της πανδημίας που λαμβάνονται απ' το αντιδραστικό, αντιλαϊκό κράτος του καπιταλισμού, που έχει σαφώς καθορισμένο χαρακτήρα, αποστολή και ρόλο, ανεξάρτητα απ' το αν κυβερνά η ΝΔ ή ο ΣΥΡΙΖΑ ή ο οποιοσδήποτε άλλος, είναι πλευρές που φωτίζουν την ταξικότητα των λύσεων «κατά της πανδημίας».
Ο καπιταλισμός τελικά είναι ένοχος τόσο για την προετοιμασία της κρίσης υπερσυσσώρευσης όσο και για πλευρές της εκδήλωσής της. Γι' αυτό και η κατάσταση δεν θα βελτιωθεί ουσιωδώς με τη λήξη της πανδημίας ή ακόμα και με την επάνοδο στην καπιταλιστική ανάπτυξη. Την κρίση θα τη διαδεχτεί μια νέα φάση ανάπτυξης που θα απαιτεί συνεχείς θυσίες για να θωρακιστεί, και στη συνέχεια μια νέα κρίση, όπως και αν αυτή χαρακτηριστεί ή ονομαστεί...
Καταρχάς συμφωνώ με τις Θέσεις της ΚΕ για το Συνέδριο. Θέλω να προσθέσω κάτι σχετικά με το ζήτημα των γυναικών μεταναστριών.
Οπως γνωρίζουμε, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα στη δουλειά, στο σπίτι (φροντίδα των παιδιών) και στην κοινωνία. Αυτή την περίοδο έχει ανοίξει μεγάλη κουβέντα και για το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης. Οπότε πρέπει και εμείς να αναφερθούμε πιο πολύ στο θέμα, για να αναδείξουμε τις αιτίες που γεννούν αυτά τα φαινόμενα, για να αποδείξουμε ότι μόνη λύση για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα είναι η πάλη για τον σοσιαλισμό.
Η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο οξύνεται λόγω του καπιταλισμού. Ειδικά οι μετανάστριες μέσα στη δουλειά αντιμετωπίζουν σεξουαλική παρενόχληση (ακόμα και σεξουαλική εκμετάλλευση) και φοβούνται να μιλήσουν λόγω της νοοτροπίας που προκύπτει από τη θρησκεία τους.
Συμφωνώ με το σύνολο των κειμένων της ΚΕ. Η δομή των Θέσεων (σε 3 κείμενα) μας δίνει τη δυνατότητα να συζητήσουμε πιο διεξοδικά για κάθε ζήτημα.
Διαβάζοντας το πρώτο κείμενο των Θέσεων είναι φανερό κατά τη γνώμη μου ότι βλέπουμε τα ζητήματα του Κόμματος πιο αναλυτικά και ολοκληρωμένα από κάθε άλλη φορά (τουλάχιστον την τελευταία 20ετία). Η συνολική πορεία ωρίμανσης του Κόμματος, η πείρα που συγκεντρώθηκε μετά την αντεπανάσταση είναι τα στοιχεία που μας φέρνουν τώρα σε αυτήν τη θέση. Δηλαδή, έχοντας λύσει τα στρατηγικά μας ζητήματα, τις επεξεργασίες μας, τώρα πρέπει πιο αποφασιστικά να συζητήσουμε τι κόμμα οικοδομούμε για να υπηρετεί αυτόν το σκοπό, πώς διαπαιδαγωγούμε μέλη και στελέχη, ΚΟΒ, τι πρέπει να βελτιώσουμε αξιοποιώντας τη θετική και αρνητική πείρα που έχουμε συγκεντρώσει. Τα ζητήματα που μπαίνουν στο κείμενο για πλευρές της δουλειάς των στελεχών, όπως, συλλογικότητα, απαιτητικότητα, ο συμβιβασμός με τις χαμηλές διαθέσεις, ζητήματα οργανωτικής λειτουργίας, κριτική και αυτοκριτική, είναι πολύ σημαντικά.
Ενα σημαντικό κομμάτι της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων, ευρύτερων ανθρώπων, ανδρών - γυναικών από διάφορα κοινωνικά στρώματα, με ιδιαίτερο ζήλο και πάθος βρίσκεται δίπλα στο Κόμμα, χωρίς να είναι οργανωμένο στις γραμμές του όπως ορίζουν οι καταστατικές αρχές του.
Αυτό το κομμάτι δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο ως ψηφοφόροι που καλούνται να κάνουν το καθήκον τους στις κεντρικές εκλογικές μάχες του Κόμματος ή στις αρχαιρεσίες των σωματείων.
Βέβαια, υπάρχουν διακυμάνσεις μεταξύ των φίλων και οπαδών. Υπάρχουν περιστασιακοί ψηφοφόροι του Κόμματος και στα σωματεία και δεν είναι αυτό που λέμε μόνιμοι σταθεροί δεσμοί του.
Το ΚΚΕ δεν θέλει να τους βλέπει και να τους αντιμετωπίζει ως ψηφοφόρους. Δεν υπάρχουν γι' αυτό δεξαμενές ψηφοφόρων.
Στο πρώτο κείμενο των Θέσεων τίθεται η βάση του προβληματισμού για το Κόμμα. Λόγω και της διακίνησης του «Ριζοσπάστη», αυτός ο προβληματισμός, με περισσότερο ή λιγότερο βάθος, αγγίζει και ένα σημαντικό τμήμα των οπαδών. Τα πρώτα ζητήματα που φαίνεται να απασχολούν είναι τα εξής:
α) Οτι η ανανέωση του Κόμματος, ειδικά η ηλικιακή, που είναι εμφανής, δημιουργεί αισιοδοξία αλλά ενέχει απαιτήσεις.
β) Οτι το Κόμμα έχει κάνει επεξεργασίες, που συμβάλλουν στην ωριμότητα και τη στάση του, χωρίς όμως αυτές να έχουν παρακολουθηθεί με συνέχεια από τους οπαδούς, αλλά και από μεγάλο τμήμα του κομματικού δυναμικού.
Πριν ακριβώς από ένα χρόνο πραγματοποιήθηκε η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη για την παρέμβασή μας στους αυτοαπασχολούμενους (α/α) της πόλης. Με αυτό το γεγονός, συντελέστηκε ένα μεγάλο βήμα στη στρατηγική κατεύθυνση του Κόμματος όσον αφορά το στρώμα των αυτοαπασχολούμενων ΕΒΕ, ξεκαθαρίστηκαν ακόμα παραπέρα ζητήματα ουσίας, ιδιαίτερα ό,τι έχει να κάνει με την πολιτική συμμαχιών, το ρόλο που θα παίξουν αυτά τα στρώματα στην επαναστατική διαδικασία, στην οικοδόμηση.
Η μακροχρόνια περίοδος σχετικής υποχώρησης του κινήματος έφερε αναπόφευκτα και το πρόβλημα νέα στελέχη να έχουν μηδενική πείρα στην καθοδήγηση μαζών. Υπάρχουν όμως οι βάσεις και ένα ορισμένο επίπεδο αφομοίωσης της πολιτικής μας, αλλά και η προσπάθεια που γίνεται στα εξειδικευμένα θέματα, με τις πλούσιες επεξεργασίες του Κόμματός μας. Με την έναρξη της πανδημίας, την εκδήλωση της νέας οικονομικής κρίσης και την απότομη ανεργία που έφερε στον κλάδο μας, ήρθαμε αντιμέτωποι και εμείς απότομα με πιο σύνθετα καθήκοντα.
Το 21ο Συνέδριο του Κόμματός μας διεξάγεται σε μια περίοδο όπου αναδείχθηκαν δυνατότητες για προσαρμογή της δράσης μας σε ιδιαίτερες και πρωτόγνωρες συνθήκες. Ταυτόχρονα, όμως, φάνηκαν οι αδυναμίες και οι ελλείψεις που δεν αντιμετωπίστηκαν το διάστημα που μεσολάβησε από το 20ό Συνέδριο. Από τη μια, είναι αξιοθαύμαστη η πρωτοβουλία, η προσαρμοστικότητα, η επινοητικότητα και η ετοιμότητα που έδειξαν στελέχη, μέλη και Οργανώσεις και, από την άλλη, οι απαιτήσεις των καιρών είναι τόσο μεγάλες και πολύπλοκες που δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε.
Στη Θέση 26 αναφέρεται: «Η γενικότερη δανειακή επιβάρυνση είναι πλευρά των αντιφάσεων της καπιταλιστικής λειτουργίας». Πώς σχετίζεται ο δανεισμός με τις αντιφάσεις του καπιταλισμού;
Στον καπιταλισμό ο δανεισμός συνίσταται, γενικά, στο ότι ένας καπιταλιστής (πιστωτής) παραχωρεί τη χρήση του κεφαλαίου του σε έναν άλλον (δανειζόμενος) για ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα, με τη συμφωνία πως όταν θα το πάρει πίσω θα εισπράξει ένα επιπλέον αντίτιμο, τον τόκο πάνω στο κεφάλαιο.
Η πράξη του δανεισμού είναι προωθητική για τον καπιταλισμό. Δανείζοντας το χρήμα που διαθέτει, ο πιστωτής το μετατρέπει σε κεφάλαιο, καθώς μετατρέπεται πλέον σε χρήμα που «αυτοαυξάνεται», ενώ ο δανειζόμενος δεν «τρώει» το κεφάλαιο που δανείζεται αλλά το επενδύει: Στη βιομηχανία αγοράζοντας μηχανήματα και μισθώνοντας εργάτες, στο εμπόριο ή αλλού. Επενδύοντάς το, ο δανειζόμενος καπιταλιστής πετυχαίνει με το κεφάλαιο αυτό ένα κέρδος μέσα από την κλοπή της υπεραξίας των εργαζομένων που μισθώνει, και επιστρέφει στον πιστωτή ένα κομμάτι αυτού του κέρδους με τη μορφή του τόκου.
Οι τράπεζες περιπλέκουν λίγο την κατάσταση. Αφενός διαμεσολαβούν ανάμεσα σε πιστωτές και σε δανειζόμενους καπιταλιστές (κάνοντας κατάθεση δανείζεις την τράπεζα, η οποία με τη σειρά της δανείζει άλλους καπιταλιστές) και αφετέρου εκτελούν μία επιπρόσθετη λειτουργία, συγκεντρώνοντας τα χρηματικά διαθέσιμα των εργαζομένων και μετατρέποντάς τα σε κεφάλαιο, ή και δανείζοντας τα λαϊκά στρώματα για να καλύψουν, μέσα από τον δανεισμό, ανάγκες που δεν καλύπτονται διαφορετικά. Ωστόσο, η ουσία του πιστωτικού κεφαλαίου δεν μεταβάλλεται.
Ετσι το πιστωτικό κεφάλαιο, δηλαδή το κεφάλαιο που γίνεται αντικείμενο δανεισμού, συμμετέχει άμεσα στην καπιταλιστική αναπαραγωγή. Ο τόκος του κεφαλαίου δεν είναι «μάννα εξ ουρανού» αλλά προέρχεται τελικά από κλεμμένη υπεραξία των εργαζομένων που μισθώνονται με αυτό το κεφάλαιο. Το ίδιο το πιστωτικό κεφάλαιο μπορεί να έχει χρηματική μορφή για αυτόν που δανείζει, τελικά όμως είναι συνδεδεμένο με κεφάλαιο με τη μορφή μέσων παραγωγής και με μισθούς εργατών.
Το ύψος του ποσοστού του τόκου ως προς το κεφάλαιο, το επιτόκιο, με βάση τα παραπάνω είναι γενικά μικρότερο από το ποσοστό κέρδους. Το επιτόκιο γενικά είναι μεγάλο όταν υπάρχει μεγάλη ζήτηση για δανειακό κεφάλαιο και μικρή προσφορά, ενώ μειώνεται όταν η προσφορά είναι μεγάλη και η ζήτηση μικρότερη.
Συνεπώς, τα πολύ χαμηλά επιτόκια όλων των τελευταίων ετών πριν από την εκδήλωση της κρίσης του 2020 είναι ενδεικτικά της χαμηλής κερδοφορίας του κεφαλαίου, καθώς και της αδυναμίας εύρεσης επενδυτικών ευκαιριών για τα συσσωρευμένα κέρδη που έχουν οι μεγάλοι όμιλοι. Σημειωτέον, τα επιτόκια μειώθηκαν τόσο που έφτασαν να έχουν αρνητικό πρόσημο, δηλαδή πλήρωνες την τράπεζα για να φυλάει τα λεφτά σου. Τα αρνητικά επιτόκια είναι χαρακτηριστικά μιας κατάστασης όπου το ποσοστό κέρδους που εκτιμά ότι μπορεί να πετύχει το κεφάλαιο όταν επενδυθεί είναι χαμηλό. Τα χαμηλά επιτόκια συνδέονται επίσης με αύξηση του όγκου των δανείων και με υψηλή δανειακή επιβάρυνση της οικονομίας στο σύνολό της, αφού επιτρέπουν να χρηματοδοτούνται πολλές επιχειρηματικές δραστηριότητες χαμηλής κερδοφορίας. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, η χρηματοδότηση μέσα από τον δανεισμό «κράτησε» επιχειρήσεις χωρίς ικανοποιητική κερδοφορία ώστε να συνεχίσουν να λειτουργούν, ή υποβοήθησε τη λειτουργία κλάδων που η κερδοφορία τους έφθινε.
Ομως ο δανεισμός έχει πάντα την υπόθεση ότι τα δάνεια θα αποπληρωθούν, ότι οι καπιταλιστές που δανείστηκαν έχουν κάνει κερδοφόρες επενδύσεις και μπορούν να αποπληρώσουν τόσο τα δανεικά όσο και τον τόκο. Από μια άποψη ο δανεισμός είναι εμπιστοσύνη στο μέλλον της ανάπτυξης: Ο πιστωτής θεωρεί ότι η παραγωγή και τα κέρδη θα μεγαλώνουν, και ότι τα δάνεια θα αποπληρωθούν. Οταν τελικά εκδηλώνεται κρίση - και πάντα εκδηλώνεται - το μέγεθος του κεφαλαίου που τελικά απαξιώνεται αφορά κεφάλαια που βρίσκονται στην παραγωγή, αλλά και το πιστωτικό κεφάλαιο με το οποίο αυτά είναι συνδεδεμένα.
Με αυτό μπορούμε να δούμε ότι τα χαμηλά επιτόκια και ο μεγάλος όγκος δανεισμού των ετών πριν από την κρίση αντανακλούσαν τη διογκούμενη υπερσυσσώρευση κεφαλαίου, καθώς και ότι η εκτόξευση των «κόκκινων» δανείων δεν είναι παρά μία πλευρά της καπιταλιστικής κρίσης που εκδηλώθηκε στη συνέχεια.
Καθ' όλη τη διάρκεια της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων το Κόμμα και η ΚΝΕ κρατούν ψηλά τη σημαία της ταξικής πάλης, κάνουν πράξη την οργανωμένη, πολιτική ανυπακοή και απειθαρχία και σπάνε τον τσαμπουκά της εργοδοτικής και κρατικής τρομοκρατίας. Το Κόμμα ρίχνει αιχμηρά πολιτικά συνθήματα - αιχμές ενός στιβαρού δόρατος ταξικά επεξεργασμένων αιτημάτων που στοχεύει στη συνολική προστασία της ζωής και των δικαιωμάτων του λαού, σκίζοντας τα πλαίσια των αναγκών της καπιταλιστικής ανάκαμψης.
Συμμετέχοντας στον προσυνεδριακό προβληματισμό, εκτιμώντας τη δράση μας από το προηγούμενο Συνέδριο, και όσο οι γραμματικές μου γνώσεις μου δίνουν τη δυνατότητα, θέλω να ξεδιπλώσω ορισμένες πλευρές που πιστεύω πως είναι σημαντικές για να δώσει η συλλογική συζήτηση μπροστά στο Συνέδριό μας εκείνα τα χαρακτηριστικά σε όλο το κομματικό δυναμικό, ώστε η Απόφαση να λειτουργήσει προωθητικά για περισσότερη και πιο ώριμη κομματική σκέψη. Για να γίνουμε πιο πολλοί και πιο ικανοί, να ανοίξει ο δρόμος της εργατικής εξουσίας.
Σύντροφοι, έχω 41 χρόνια συνεχούς κομματικής δράσης, με διάφορες χρεώσεις. Πάντα μου κέντριζε το ενδιαφέρον να μελετώ ιστορικά γεγονότα. Δεν ξέρω γιατί, ίσως επειδή μεγάλωσα κοντά στους δικούς μου, στις διηγήσεις και τα βιώματά τους και όχι μόνο. Εκείνο που με προβλημάτιζε μέσα από την κομματική ζωή ήταν το μεγαλείο των ανθρώπων αυτών σε όλα τους τα πέτρινα χρόνια, ο αγώνας τους για μια καλύτερη ζωή. Δεν αποκήρυξαν ποτέ την ιδεολογία τους, έγραψαν ιστορία (βλέπε ξερονήσια, Γιούρα, Μακρόνησο). Και γι' αυτό δεν είναι υπερβολή να πούμε «Ζήτω το Κόμμα μας, το ΚΚΕ», όπως έλεγαν και εκείνοι.
Το πρώτο και βασικό ζήτημα που θέτει η ΚΕ στις Θέσεις για το 21ο Συνέδριο του Κόμματος είναι το «πώς ο ρόλος του Κόμματος θα είναι διακριτός ως ο φορέας της ισχυρής οργανωμένης ιδεολογικοπολιτικής πρωτοπορίας, ως ο φορέας των νέων ιδεών της επαναστατικής κοινωνικής προοπτικής».
Για να μετρήσουμε βήματα στο βασικό αυτό καθήκον που τίθεται, πρέπει να εστιάσουμε στο πώς βελτιώνουμε μέρα με τη μέρα την καθημερινή καθοδηγητική μας δουλειά, πώς αναβαθμίζουμε ιδεολογικά και πολιτικά τη δουλειά μας, πώς δίνουμε ουσιαστικό περιεχόμενο στη ζωή και τη δράση των ΟΒ, ιδιαίτερα των μαθητικών.
Οι ίδιες οι εξελίξεις το επιτάσσουν, καθώς χαρακτηρίζονται αφενός από πολλές και γρήγορες εναλλαγές στην καθημερινότητα της ζωής και νεολαίας, από αντιφάσεις του ίδιου του συστήματος, αφετέρου από τις μακροχρόνιες συνέπειες της αντεπανάστασης. Αυτό από εμάς απαιτεί τέτοια χαρακτηριστικά στην καθοδηγητική μας δουλειά, που η δράση μιας ΟΒ θα εμπνέει και θα συσπειρώνει γύρω της παιδιά με ιδεολογική αφετηρία μακρινή από τη δική μας.
Στην απόφαση του 20ού Συνεδρίου τονιζόταν ο ρόλος των ΤΕ ως κρίσιμου κρίκου για την αντιστοίχιση καθοδηγητικής δουλειάς στις σύγχρονες συνθήκες, να δουλεύουμε με τις στρατηγικές επεξεργασίες του Κόμματος, να αντιστοιχηθεί με τη δουλειά στις ΚΟΒ.
Το τετράχρονο που πέρασε από το 20ό Συνέδριο είχαμε τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, την ακόμη μεγαλύτερη υποχώρηση του συνδικαλιστικού κινήματος, την απογοήτευση του κόσμου από την «πρώτη φορά αριστερά», την εναλλαγή με την κυβέρνηση της ΝΔ, την τριπλή εκλογική αναμέτρηση του 2019 και τελικά την πανδημία και τις πρωτόγνωρες συνθήκες που βιώνουμε ένα χρόνο τώρα.
Εγιναν βήματα στην ΤΕ με βάση τις κατευθύνσεις του 20ού Συνεδρίου και του τρόπου δουλειάς; Εφτασαν αυτά τα βήματα, οι επεξεργασίες στις ΚΟΒ και τελικά στον περίγυρο, στους οπαδούς του Κόμματος;
ο Κόμμα ανταποκρίθηκε σε μεγάλο βαθμό, έδωσε σε δύσκολες και σύνθετες συνθήκες μάχες για την υπεράσπιση των συμφερόντων της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, απέναντι στην επίθεση που δέχονται το εισόδημα, τα δικαιώματα και οι κατακτήσεις τους. Καταφέραμε να είμαστε η διακριτή εργατική - λαϊκή πρωτοπορία, ο διακριτός πόλος συσπείρωσης, που αναδεικνύει παράλληλα την άλλη προοπτική.
Με βεβαιότητα υποστηρίζουμε ότι το Κόμμα κατάφερε και τον επαναστατικό του χαρακτήρα να διατηρήσει και να αυξήσει το κύρος και την επιρροή του, την ικανότητα συσπείρωσης, σε μια εποχή που το έδαφος είναι πολύ πρόσφορο για υποχωρήσεις, συμβιβασμούς, συναινέσεις. Κερδίσαμε στη συνείδηση των εργαζομένων από την υπεύθυνη στάση στην πανδημία, τα μέτρα που πήραμε στις διαδικασίες, στις εργατικές - λαϊκές κινητοποιήσεις, την επίμονη δουλειά για να μην επικρατήσει σιγή νεκροταφείου που επιδίωκαν κυβέρνηση και κεφάλαιο, και στις συνθήκες αυτές είμαστε μπροστά στην οργάνωση και καθοδήγηση των αγώνων.
Είναι καθαρό από το πρώτο κείμενο των Θέσεων της ΚΕ ότι το βασικό ζήτημα που πρέπει να μας απασχολήσει μπροστά στο 21ο Συνέδριο είναι η ενίσχυση της ιδεολογικής και πολιτικής δουλειάς σε όλη την κλίμακα του Κόμματος και της ΚΝΕ, η άνοδος της μαρξιστικής μόρφωσης στελεχών και μελών Κόμματος και ΚΝΕ.
Είναι αλήθεια ότι από το 20ό Συνέδριο δώσαμε πολλές και σύνθετες μάχες. Ιδιαίτερα στη φάση της πανδημίας το Κόμμα κλήθηκε να απαντήσει σε πρωτοφανέρωτα ζητήματα.
Την πείρα αυτού του διαστήματος δεν πρέπει να την αφήσουμε στα συρτάρια και στις εισηγήσεις των Οργάνων, στα κείμενα των Αποφάσεων της ΚΕ, αλλά να κάνουμε προσπάθεια αυτά καθημερινά να γονιμοποιούνται, να γίνονται υλική δύναμη με όρους δράσης.
Συχνά αντιμετωπίζουμε το ζήτημα που αναφέρεται, ότι δυσκολευόμαστε λόγω σύνθεσης και ανεπαρκούς προσανατολισμού να παρέμβουμε με κοινωνικοταξικά κριτήρια στο χώρο ευθύνης μας. Καταρχάς υπάρχει δυσκολία να προσανατολίσουμε στο ποιος είναι ο χώρος ευθύνης, γιατί ενώ μπορεί να έχουμε καθορίσει κάποιους βασικούς χώρους δουλειάς (μεγάλα σούπερ μάρκετ, εργαζόμενους στην Περιφέρεια και στον δήμο), τους μικρούς αυτοαπασχολούμενους και τους εργάτες που ζουν στις λαϊκές γειτονιές, η σύνθεση των ΚΟΒ βαραίνει. Στις εδαφικές ΚΟΒ μπορεί να υπάρχουν ιδιωτικοί υπάλληλοι, συνταξιούχοι, άνεργοι, αυτοαπασχολούμενοι, δημόσιοι υπάλληλοι, νέοι που μόλις τελείωσαν τις σπουδές και αναζητούν δουλειά, δηλαδή άνθρωποι που ανήκουν σε πολλούς διαφορετικούς χώρους και η καταγραφή τους, ο περίγυρος με τον οποίο κάνουν δουλειά, στην πλειοψηφία τους δεν ανήκουν στους χώρους ευθύνης. Ετσι η δουλειά μας γέρνει στη γενική δουλειά με αυτόν τον κόσμο.
Καθ' όλη τη διάρκεια της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων το Κόμμα και η ΚΝΕ κρατούν ψηλά τη σημαία της ταξικής πάλης, κάνουν πράξη την οργανωμένη, πολιτική ανυπακοή και απειθαρχία και σπάνε τον τσαμπουκά της εργοδοτικής και κρατικής τρομοκρατίας. Το Κόμμα ρίχνει αιχμηρά πολιτικά συνθήματα - αιχμές ενός στιβαρού δόρατος ταξικά επεξεργασμένων αιτημάτων που στοχεύει στη συνολική προστασία της ζωής και των δικαιωμάτων του λαού, σκίζοντας τα πλαίσια των αναγκών της καπιταλιστικής ανάκαμψης.
Πλήθος από κατά τόπους αλλά και κεντρικές - εμβληματικές δράσεις του Κόμματος και του ταξικού εργατικού κινήματος, που στηρίζονται σε αυτές τις αξίες και προβάλλουν αυτά τα αιτήματα, διαπαιδαγωγούν, δίνουν θάρρος και αυτοπεποίθηση στις γραμμές των μελών και των οπαδών του Κόμματος και στέκονται ως φωτεινός φάρος για όποιον, έστω και θολά ακόμα, ψηλαφεί τον δρόμο του έξω από το αστικό πολιτικό σύστημα. Αποδεικνύουμε πως χτίζουμε ένα Κόμμα παντός καιρού και πως είμαστε στήριγμα ακόμα και για το παραμικρότερο σκίρτημα οργής και αγωνιστικότητας.
Συμμετέχοντας στον προσυνεδριακό προβληματισμό, εκτιμώντας τη δράση μας από το προηγούμενο Συνέδριο, και όσο οι γραμματικές μου γνώσεις μου δίνουν τη δυνατότητα, θέλω να ξεδιπλώσω ορισμένες πλευρές που πιστεύω πως είναι σημαντικές για να δώσει η συλλογική συζήτηση μπροστά στο Συνέδριό μας εκείνα τα χαρακτηριστικά σε όλο το κομματικό δυναμικό, ώστε η Απόφαση να λειτουργήσει προωθητικά για περισσότερη και πιο ώριμη κομματική σκέψη. Για να γίνουμε πιο πολλοί και πιο ικανοί, να ανοίξει ο δρόμος της εργατικής εξουσίας.
Το πρώτο και βασικό ζήτημα που θέτει η ΚΕ στις Θέσεις για το 21ο Συνέδριο του Κόμματος είναι το «πώς ο ρόλος του Κόμματος θα είναι διακριτός ως ο φορέας της ισχυρής οργανωμένης ιδεολογικοπολιτικής πρωτοπορίας, ως ο φορέας των νέων ιδεών της επαναστατικής κοινωνικής προοπτικής».
Για να μετρήσουμε βήματα στο βασικό αυτό καθήκον που τίθεται, πρέπει να εστιάσουμε στο πώς βελτιώνουμε μέρα με τη μέρα την καθημερινή καθοδηγητική μας δουλειά, πώς αναβαθμίζουμε ιδεολογικά και πολιτικά τη δουλειά μας, πώς δίνουμε ουσιαστικό περιεχόμενο στη ζωή και τη δράση των ΟΒ, ιδιαίτερα των μαθητικών.
Οι ίδιες οι εξελίξεις το επιτάσσουν, καθώς χαρακτηρίζονται αφενός από πολλές και γρήγορες εναλλαγές στην καθημερινότητα της ζωής και νεολαίας, από αντιφάσεις του ίδιου του συστήματος, αφετέρου από τις μακροχρόνιες συνέπειες της αντεπανάστασης. Αυτό από εμάς απαιτεί τέτοια χαρακτηριστικά στην καθοδηγητική μας δουλειά, που η δράση μιας ΟΒ θα εμπνέει και θα συσπειρώνει γύρω της παιδιά με ιδεολογική αφετηρία μακρινή από τη δική μας.
Στην απόφαση του 20ού Συνεδρίου τονιζόταν ο ρόλος των ΤΕ ως κρίσιμου κρίκου για την αντιστοίχιση καθοδηγητικής δουλειάς στις σύγχρονες συνθήκες, να δουλεύουμε με τις στρατηγικές επεξεργασίες του Κόμματος, να αντιστοιχηθεί με τη δουλειά στις ΚΟΒ.
Το τετράχρονο που πέρασε από το 20ό Συνέδριο είχαμε τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, την ακόμη μεγαλύτερη υποχώρηση του συνδικαλιστικού κινήματος, την απογοήτευση του κόσμου από την «πρώτη φορά αριστερά», την εναλλαγή με την κυβέρνηση της ΝΔ, την τριπλή εκλογική αναμέτρηση του 2019 και τελικά την πανδημία και τις πρωτόγνωρες συνθήκες που βιώνουμε ένα χρόνο τώρα.
Εγιναν βήματα στην ΤΕ με βάση τις κατευθύνσεις του 20ού Συνεδρίου και του τρόπου δουλειάς; Εφτασαν αυτά τα βήματα, οι επεξεργασίες στις ΚΟΒ και τελικά στον περίγυρο, στους οπαδούς του Κόμματος;
Στις Θέσεις αναφέρεται το «μεγάλο μέγεθος υπερσυσσωρευμένου κεφαλαίου, το οποίο δεν μπορούσε να ανακεφαλαιοποιηθεί, να επενδυθεί, διασφαλίζοντας ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους». Πώς ακριβώς το καταλαβαίνουμε αυτό;
Το κεφάλαιο δεν είναι «χρήμα σε ένα σεντούκι». Το χρήμα για να γίνει κεφάλαιο πρέπει να επενδυθεί, να τοποθετηθεί δηλαδή κάπως στην οικονομία, είτε ως εργοστάσιο και μισθοί εργατών είτε ως εμπορεύματα είτε να «δανειστεί» με τον έναν ή τον άλλον τρόπο σε κάποιον άλλον καπιταλιστή που με τη σειρά του θα το επενδύσει κάπου, με στόχο να βγάζει κέρδη.
Κριτήριο με το οποίο αποφασίζει ο καπιταλιστής αν θα επενδύσει είναι το πόσο κέρδος θα βγάλει απ' το κεφάλαιο που επενδύει, το ποσοστό κέρδους. Ομως, το κέρδος του καπιταλιστή δεν μπορεί να μείνει ως χρήμα.
Πρέπει να γίνει επίσης κεφάλαιο, να επενδυθεί, σε περισσότερους εργάτες, νέα και περισσότερα μηχανήματα, εμπορεύματα.
Η φύση του καπιταλισμού είναι ακριβώς αυτή. Επενδύσεις που βγάζουν κέρδος κλέβοντας τους εργάτες, και κέρδη που επενδύονται σε νέες επενδύσεις. Αυτή είναι η διαδικασία της συσσώρευσης του κεφαλαίου.
Ομως, έρχεται μια στιγμή που τα σωρευμένα κέρδη δεν μπορούν να επενδυθούν. Οπου δεν υπάρχουν επενδυτικές ευκαιρίες τέτοιες που να αποδίδουν ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους. Εμφανίζεται λοιπόν υπερσυσσώρευση του κεφαλαίου.
Ηυπερσυσσώρευση εκφράζεται σε όλες τις μορφές του κεφαλαίου (χρηματική, παραγωγική, εμπορευματική). Δηλαδή, εμφανίζεται παράλληλα ως χρηματικό κεφάλαιο που αδυνατεί να επενδυθεί, ως μεγάλος όγκος χρηματικού κεφαλαίου δανεισμένου - τοποθετημένου σε χρεόγραφα - που δεν πετυχαίνει ικανοποιητικό κέρδος, ως κεφάλαιο με τη μορφή εργοστασίων που δεν παράγουν ή που παράγουν με όχι ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους, ή με τη μορφή εμπορευμάτων - μέσων παραγωγής ή μέσων κατανάλωσης - που δεν πωλούνται ή πωλούνται σε μικρότερες τιμές. Οι πλευρές αυτές τελικά αποτελούν εκφάνσεις του ίδιου ζητήματος. Της όξυνσης της βασικής αντίθεσης του καπιταλισμού, ανάμεσα στο κεφάλαιο και στην εργασία. Η κρίση είναι τελικά αποτέλεσμα βαθέματος και όξυνσης όλων αυτών των πλευρών.
Τέτοιες πλευρές εμφανίστηκαν στη διεθνή καπιταλιστική οικονομία πολύ πριν από την εμφάνιση του κορονοϊού. Το 2019 διάφοροι οικονομικοί δείκτες αποτύπωναν πως βιομηχανικοί κλάδοι βρέθηκαν σε επιβράδυνση, σε μείωση της κερδοφορίας τους, οι τιμές βασικών εμπορευμάτων μειώθηκαν, μεγάλοι όμιλοι δεν μπορούσαν να επενδύσουν τα κεφάλαιά τους, οι τράπεζες είχαν αρνητικά επιτόκια ενώ ο όγκος των δανείων αυξανόταν δυσανάλογα.
Στο 2ο κείμενο των Θέσεων κατανοείται καλύτερα το κεντρικό ζήτημα που μπαίνει στο 1ο κείμενο των θέσεων, ότι μπαίνουμε σε νέες συνθήκες, που περικλείουν νέες δυνατότητες και νέες δυσκολίες. Αποτυπώνεται η ανάγκη και η απαίτηση να αντιστοιχήσουμε γρήγορα τη δουλειά μας, για ολόπλευρη προετοιμασία των δυνάμεών μας, σε μια περίοδο που θα αυξάνεται η ιδεολογική πίεση του αντιπάλου.
Εχοντας εντοπίσει ως ΚΟ ότι μια βασική δυσκολία που έχουμε είναι το πώς ενώ βελτιώνεται η ικανότητά μας να επεξεργαζόμαστε ζητήματα, να γνωρίζουμε καλύτερα το σχέδιο της αστικής τάξης, με δυσκολία προσδιορίζουμε τελικά τι καθήκοντα απορρέουν από αυτήν τη γνώση, ποιο πρέπει να είναι το δικό μας σχέδιο αντεπίθεσης. Από αυτήν τη σκοπιά, έχουμε ενισχύσει το οπλοστάσιό μας, τόσο με τις κεντρικές επεξεργασίες, όπως και τις προσπάθειες που έγιναν σε επίπεδο ΚΟ, παράδειγμα με την έκδοση «Οι 2 δρόμοι ανάπτυξης για τη Δυτική Μακεδονία». Με πολύ μεγαλύτερη δυσκολία αξιοποιείται στην καθοδηγητική μας δουλειά, στο να προβάλλουμε την πρότασή μας όχι απλά σε μια εκδήλωση, αλλά ως καθημερινό οδηγό για την καθοδήγηση π.χ. ενός αγώνα. Χρειάζεται να ανέβει η ικανότητά μας, σήμερα, στο να αποδομείται το «δεν αλλάζει τίποτα», να σπάει το «δεν υπάρχει εναλλακτική», ώστε να ανεβαίνει η απαίτηση, η διεκδίκηση του εργατικού - λαϊκού κινήματος, να ανεβαίνουν τα «αντισώματα» απέναντι στη μοιρολατρία, να κερδίζει έδαφος η πρότασή μας.
Η προσπάθεια που κάνουμε για να γίνουμε πιο αποκαλυπτικοί για το χαρακτήρα της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, τα αίτιά της, είναι βασικός όρος για να κερδίζει έδαφος η γραμμή μας, να μην εγκλωβίζεται το κίνημα πίσω από τη μια ή την άλλη επιδίωξη της αστικής τάξης.
Χρειάζεται προσοχή, ιδιαίτερα τώρα που εκδηλώνεται η νέα καπιταλιστική οικονομική κρίση, να δίνουμε τη διέξοδο, φωτίζοντάς τη από τη σκοπιά των δυνατοτήτων τού σήμερα. Εχουμε γίνει πιο ικανοί στο να αποδομούμε το χαρακτήρα της καπιταλιστικής ανάπτυξης, να προβάλλουμε πιο εύστοχα το «ανάπτυξη για ποιον», όμως δεν φτάνει μέχρι εκεί. Χρειάζεται να δεθεί και με το προς όφελος ποιας τάξης θα είναι η διέξοδος, με μεγαλύτερη αποδεικτικότητα να δίνουμε το «πώς αλλιώς θα μπορούσε να είναι», και ότι αυτό αποτελεί πολιτική πρόταση πάλης για το κίνημα σήμερα, για να μην καταλήγει τελικά η πρότασή μας, άθελά μας, να φαίνεται «για κάποια άλλη στιγμή». Είναι χαρακτηριστικό αυτής της αδυναμίας και το πόσο καιρό πήρε να συνειδητοποιηθεί και να διατυπώνεται στο καθημερινό άνοιγμα το «βρισκόμαστε σε περίοδο καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης», επειδή δεν υπήρχε εμφανής αλλαγή στο εργατικό - λαϊκό εισόδημα, ενώ διανύαμε περίοδο καπιταλιστικής οικονομικής ανάκαμψης, σα να είναι δηλαδή η ανάπτυξη ουδέτερη και «για όλους».
Ειδικά στην περίοδο που εισερχόμαστε, που το αστικό κράτος για να διασφαλίσει την κερδοφορία του κεφαλαίου, να αμβλύνει την εκδήλωση της κρίσης, προχωράει σε κρατικές παρεμβάσεις, σε πολιτικές δημοσιονομικής χαλάρωσης, θα προχωρήσει ενδεχομένως σε κρατικές επενδύσεις, χρειάζεται να δίνουμε καλύτερα το κριτήριο αυτής της πολιτικής. Εκφράζεται έντονα, για παράδειγμα, το δίλημμα «κρατικό ή ιδιωτικό», με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της ΔΕΗ, αλλά όχι μόνο εκεί. Για μια σειρά ζητήματα που προκύπτουν, π.χ. για τη διαχείριση των αποβλήτων - απορριμμάτων, που θα είναι πεδίο ανακούφισης για υπερσυσσωρρευμένα κεφάλαια, για να είναι πιο αποτελεσματική η παρέμβασή μας, πρέπει να στοχεύουμε στην ουσία κάθε εξέλιξης, αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος είτε να κυνηγάμε την ουρά μας πίσω από τέτοιες εξελίξεις, που θα πολλαπλασιαστούν, είτε να οδηγούμε σε αδιέξοδα στη σκέψη και να διαμορφώνεται από τη δική μας παρέμβαση το «δεν υπάρχει εναλλακτική», όταν απαντάμε μονοκόμματα στο δίλημμα «ναι ή όχι στην επένδυση».
Θέλουμε από την παρέμβασή μας να αναδεικνύεται εύστοχα ότι ο καπιταλισμός είναι ιστορικά ξεπερασμένος, ότι σε αυτά τα πλαίσια όχι φιλολαϊκή ανάπτυξη δεν μπορεί να υπάρχει, αλλά θα φέρνει συνεχώς αδιέξοδα, προβλήματα. Πώς γινόμαστε πιο ικανοί, σε τελική ανάλυση, στο να δίνουμε ότι στο έδαφος του καπιταλισμού, ακόμα και η κρατική επένδυση δεν έχει ως κριτήριο τις λαϊκές ανάγκες, αλλά τη στήριξη της αστικής τάξης, ότι είναι αναγκαίο μείγμα πολιτικής που τα αστικά κράτη επιλέγουν για να εξυπηρετήσουν το κεφάλαιο, ανάλογα με τον κύκλο της καπιταλιστικής οικονομίας. Γι' αυτό και το δίλημμα «ποιος θα κάνει την επένδυση» μπορεί εύκολα να εγκλωβίσει το κίνημα. Σε τελική ανάλυση, το ζήτημα της ιδιοκτησίας δεν το βάζουμε από τη σκοπιά «ιδιώτης ή κράτος» αλλά από τη σκοπιά των σχέσεων παραγωγής, ότι όλα σήμερα, Υγεία, απορρίμματα, Ενέργεια είναι εμπορεύματα. Και μια τέτοια δουλειά θα είναι ιδεολογική «επένδυση» ώστε ακόμα και με την εξέλιξη αυτών των σχεδιασμών, σε περίπτωση ξεπεράσματος της οικονομικής κρίσης ή ακόμα και στην περίπτωση της πανδημίας, στο βαθμό που θα προχωρήσουν οι εμβολιασμοί και μπορεί να κινηθεί κάπως η οικονομία, να μη βγαίνει τελικά «λάδι» ο καπιταλισμός.
Γι' αυτό και η απάντηση με ό,τι καταπιανόμαστε πρέπει να ξεκινάει από το πώς θα μπορούσε να είναι, στο έδαφος των σύγχρονων δυνατοτήτων. Οτι για να μπορεί να υπάρχει φιλολαϊκή διαχείριση του όποιου σημερινού προβλήματος, να μπορεί να αξιοποιηθεί όλη η διαθέσιμη γνώση, οι δυνατότητες που προσφέρει σήμερα η πρόοδος της επιστήμης, απαιτείται σύγκρουση. Μόνο σε μια κοινωνία που η εργατική δύναμη, η Υγεία, το περιβάλλον, δεν θα είναι πλέον εμπορεύματα, μπορεί η προστασία της υγείας και του περιβάλλοντος να είναι αναπόσπαστο στοιχείο της παραγωγικής διαδικασίας, για το τι θα παραχθεί, πόσο, πώς και πού, με γνώμονα την κοινωνική ευημερία.
Οι διεθνείς ανταγωνισμοί καταφέραμε με μεγαλύτερη ικανότητα να δένονται στο καθημερινό πολιτικό άνοιγμα, να είναι ψηλά στην ημερήσια διάταξη. Χρειάζεται πιο εύστοχα να δένουμε αυτές τις εξελίξεις με τη διέξοδο, να φωτίζουμε τον πραγματικό αντίπαλο ώστε να αποδυναμώνονται όσο γίνεται τα διλήμματα «πολεμάμε ή συζητάμε».
Πιο συχνά συναντάμε πλέον στο άνοιγμά μας την παραδοχή ότι «ο πόλεμος γίνεται για τα συμφέροντα» ή «για τα πετρέλαια». Πολλές φορές η δική μας παρέμβαση μπορεί να σταματάει εκεί, πιστεύοντας ότι έτσι έχει φωτιστεί ο αντίπαλος, ότι φτάνει να δώσουμε μια πλευρά της αιτίας των ανταγωνισμών. Λείπει δηλαδή από την παρέμβασή μας κυρίως το σε ποιο έδαφος εκφράζονται αυτοί οι ανταγωνισμοί, ότι η κινητήρια δύναμη των ανταγωνισμών αυτών δεν είναι απλά τα «συμφέροντα», γιατί με τη λέξη συμφέροντα ο καθένας καταλαβαίνει διαφορετικό πράγμα, αλλά να δίνουμε σε ποιες σχέσεις παραγωγής και κυρίως φωτίζοντας το ποιανού ιδιοκτησία είναι τα μέσα παραγωγής, τα πετρέλαια, το σύνολο των πλουτοπαραγωγικών πηγών, για να μπορεί τελικά η εργατική τάξη της χώρας, όλων των χωρών, να ζήσει με ευημερία.
Τίνα Κουζιάκη
Μέλος του Γραφείου της ΕΠ Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ
Κύριο ζήτημα που πραγματεύεται το πρώτο κείμενο των Θέσεων της ΚΕ είναι η βελτίωση του ιδεολογικού επιπέδου πρώτα από όλα των στελεχών, που θα ανεβάσει τη δυνατότητα της πρωτοπορίας να ανταποκριθεί στα καθήκοντά της στην εποχή νίκης της αντεπανάστασης.
Γενικά δεν νομίζω να υπάρχει κομμουνιστής που να μην τον βρίσκουν σύμφωνο οι γενικές διαπιστώσεις των Θέσεων της ΚΕ. Αλλά από εκεί μέχρι την ένταξή τους στη ζωή νομίζω ότι υπάρχει μια απόσταση.
Στην πραγματικότητα το ζήτημα είναι πολυπαραγοντικό και δεν λύνεται καθόλου εύκολα. Νομίζω ότι έχουμε να κάνουμε με τους παρακάτω παράγοντες που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση:
- Υποχώρηση των ιδεών του μαρξισμού διεθνώς. Δεν είναι εύκολη έστω μια γενική γνώση θεωρητικών επεξεργασιών. Δεν υπάρχει αντιπαράθεση γύρω από τέτοια ζητήματα πλατιά, ώστε να είναι συχνή και η σχετική ενασχόληση.
- Ισως το κυριότερο πρόβλημα είναι η γενικότερη τάση υποκατάστασης της πραγματικής γνώσης και της μελέτης από την πληροφορία, η οποία ενισχύεται από τη γρήγορη πρόσβαση και διάδοση της πληροφορίας μέσω του ίντερνετ και των social media. Οι κομμουνιστές, παρότι αντιστέκονται στην κυριαρχία της γρήγορης και εύπεπτης ενημέρωσης και καλλιεργούν διαφορετική στάση, δεν ζουν σε διαφορετικό κόσμο, άρα η σχετική επίδραση είναι έντονη. Επίδραση η οποία θα βαρύνει ακόμα περισσότερο στο μέλλον. Η στάση απέναντι σε αυτά τα ζητήματα έχει να κάνει και με την επικράτηση του αντιδραστικού δίδυμου θετικιστικής καταγωγής αντιλήψεων και «φιλοσοφίας της ζωής» στην αστική επιστήμη, που καθορίζει το περιεχόμενο της Εκπαίδευσης, τη στάση ζωής απέναντι στη γνώση. Είναι οι απαιτήσεις του κεφαλαίου, που απαιτούν από τους περισσότερους επιφανειακή - εργαλειακή γνώση. Τέτοιες αντιλήψεις για τη γνώση μπορούν να βρουν έκφραση και εντός των γραμμών του Κόμματος όσον αφορά την επαναστατική θεωρία, δηλαδή ότι υπάρχει κάποιου είδους «άχρηστη» γνώση η οποία δεν βοηθά σε κάτι συγκεκριμένο στα πρακτικά καθημερινά καθήκοντα.
- Η διαφορά στους όρους ζωής σε σχέση με το παρελθόν, ειδικά στη νεότερη γενιά κομμουνιστών, που μειώνει σημαντικά τον διαθέσιμο χρόνο για ουσιαστική μελέτη. Σε αυτό πρέπει να προστεθεί ότι δεν μπορεί ο κομμουνιστής να ασχολείται μόνο με το επαγγελματικό του αντικείμενο και μετά απλά να μελετά. Δεν είμαστε ως γνωστόν λέσχη μελέτης. Χρειάζεται, πέραν της πολιτικής δράσης, και δημιουργία προσωπικών - κοινωνικών δεσμών με ευρύτερο κόσμο, σε συνθήκες μάλιστα που δεν υπάρχει μαζική ενασχόληση με την πολιτική και το κίνημα, όπου θα μπορούσαν κατά κάποιον τρόπο αυτά τα πράγματα να συνδυαστούν. Αλλωστε, εκτιμάμε ως σημαντική την αδυναμία ορισμένων Κομματικών Οργανώσεων να μην έχουν εμβαθύνει την επαφή με κόσμο που βρίσκεται στον περίγυρο του Κόμματος και να μην έχουν διευρύνει αποφασιστικά τους πολιτικούς τους δεσμούς με περισσότερο κόσμο.
- Η κατανόηση του μαρξισμού δεν μπορεί να γίνει απλά με διάβασμα μιας συγκεκριμένης βιβλιογραφίας, ούτε μόνο με μαθήματα και σεμινάρια. Ολα αυτά βοηθούν, διαμορφώνουν μια βάση, αλλά η διαδικασία αφομοίωσης και η καλλιέργεια ικανότητας δημιουργικής αξιοποίησης είναι μια πιο σύνθετη και απαιτητική διαδικασία. Η μελέτη του μαρξισμού απαιτεί πολλές ώρες ενασχόλησης με τα έργα των κλασικών, ανάπτυξη εγκυκλοπαιδικού πνεύματος προς τις επιστήμες και κυρίως τις κοινωνικές, και ειδικά με αυτές που αποτελούν βάσεις τις μαρξιστικής θεώρησης. Σε αυτό το πλαίσιο, χρειάζεται η γενικότερη κατανόηση πλατύτερου θεωρητικού υλικού (δεν μπορείς να καταλάβεις βαθιά π.χ. ζητήματα πολιτικής οικονομίας χωρίς κατανόηση της μεθόδου του Μαρξ στο «Κεφάλαιο», κατανόηση των βημάτων που είχαν γίνει από την αστική κλασική πολιτική οικονομία και της σχετικής αντιπαράθεσης κ.λπ.), κατανόηση του ότι η επαναστατική θεωρία αναπτύσσεται και πώς συνεχώς χρειάζεται αναστοχασμούς, παρακολούθηση των εξελίξεων στις επιστήμες κ.λπ. Οπως έλεγε ο Ενγκελς: Από τη στιγμή που ο σοσιαλισμός έγινε επιστήμη, πρέπει να τον αντιμετωπίζουμε ως τέτοια. Τελικά είναι δύσκολο να γίνει διαχωρισμός μεταξύ ενός βασικού επιπέδου γνώσης της θεωρίας και του εμπειρισμού που μπορεί να συνοδεύεται από μια επιφανειακή γνώση. Οπως γνωρίζουμε, η ημιμάθεια και η αίσθηση κατοχής ενός αντικειμένου με απολυτοποιήσεις, προσωπικές ερμηνείες κ.λπ., δεν βοηθούν.
- Η κατάσταση λειτουργίας κάποιων ΚΟ δυσκολεύει τη βελτίωση του ιδεολογικού επιπέδου. Δεν είναι τυχαίο ότι συνήθως τα στελέχη καλούνται να βρουν λύσεις σε σχετικά πιο απλά πρακτικά προβλήματα τα οποία θα μπορούσαν να υλοποιούνται και από άλλους συντρόφους, στο πλαίσιο της συλλογικής λειτουργίας της ΚΟΒ και του καταμερισμού καθηκόντων. Δεν είναι τυχαίο ότι αρκετές φορές τα μέλη της ΤΕ απασχολούνται με τέτοια ζητήματα και όχι ουσιαστικής εξειδίκευσης της δουλειάς μας στην περιοχή δράσης μας. Σε αυτά πρέπει να προστεθεί ότι σε κάποιες ΚΟΒ η ηλικιακή επιβάρυνση αλλά και ένα είδος κούρασης - ρουτίνας που παρουσιάζουν ορισμένοι, μπροστά και στις δυσκολίες της ζωής, δεν βοηθούν. Σε ένα βαθμό μοιάζει και με φαύλο κύκλο. Μια άνοδος του θεωρητικού επιπέδου των μελών - προφανώς με τη συμβολή της καθοδήγησης - θα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της διάθεσης προσφοράς.
Δεδομένων των παραπάνω και επικροτώντας τις διαπιστώσεις των Θέσεων, νομίζω ότι παρά τις δυσκολίες στο ξεπέρασμα των αδυναμιών μας, τουλάχιστον σε σύντομο χρονικό διάστημα, πιο μακροπρόθεσμα θα μπορούσε να υπάρχει αλλαγή. Πιστεύω ότι βασικές πλευρές βελτίωσης του ζητήματος είναι οι παρακάτω:
Πρώτα από όλα, κατανόηση από το στελεχικό δυναμικό των νέων απαιτήσεων της ταξικής πάλης. Με κομμουνιστική μαχητική στάση να προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε όσο μπορούμε τη δουλειά μας στην κατεύθυνση που βάζουν οι Θέσεις στο ζήτημα της ιδεολογικής ισχυροποίησης. Με το προσωπικό μας παράδειγμα να επιδράσουμε και στο υπόλοιπο κομματικό δυναμικό.
Αύξηση των ρυθμών στρατολογίας εκεί που ρίχνουμε ήδη βάρος. Επιμονή σε βαθύτερη ιδεολογική και πολιτική δουλειά με αυτούς τους ανθρώπους που προετοιμάζουμε ώστε να κάνουν το βήμα ένταξης στο Κόμμα. Να μάθουμε σε αυτόν τον κόσμο πώς πρέπει να δουλεύει και να σκέφτεται στον πρώτο καιρό ένταξής του στο Κόμμα, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από την αρχική περίοδο δοκιμής του.
Περισσότερη προσπάθεια και βοήθεια στην ΚΝΕ, ώστε η νέα γενιά κομμουνιστών να ξεκινάει από καλύτερη αφετηρία όσον αφορά το ιδεολογικό υπόβαθρο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τους κομματικούς υπευθύνους στο τι διαβάζουν οι σύντροφοι. Μόνιμο πρόγραμμα αυτομόρφωσης σε συνεργασία συντρόφων, καθοδηγητών τους στην ΚΝΕ και συντρόφου από το Κόμμα που έχει την ευθύνη. Ιδιαίτερα σε πανεπιστημιακές σχολές, σειρά διαλέξεων με ευθύνη του Κόμματος σε ζητήματα που αφορούν το επιστημονικό αντικείμενο και τον μαρξισμό. Ανάπτυξη έτσι ικανότητας διεξαγωγής ιδεολογικής αντιπαράθεσης στα μαθήματα, αλλά και όσο το δυνατόν πιο μαζικής, δημιουργικής εφαρμογής του μαρξισμού απέναντι σε σύγχρονα ζητήματα που βάζει η εξελισσόμενη επιστημονική γνώση.
Γιώργος Παπαχρίστος
Μέλος του Γραφείου της Τομεακής Επιτροπής Δήμου Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ
Το δεύτερο κείμενο των Θέσεων, που αφορά τις εξελίξεις, δεν πρέπει να το αντιμετωπίσουμε ως ένα συμπληρωματικό κείμενο που απλά περιγράφει το φόντο στο οποίο θα δράσουμε. Είναι ένα εργαλείο το οποίο, στον βαθμό που κατανοείται σε βάθος, μπορεί να συμβάλει στο να γίνουμε πιο αποδεικτικοί, πιο πειστικοί για τα όρια του σάπιου εκμεταλλευτικού συστήματος, για την προβολή της πρότασης διεξόδου του Κόμματος.
Βασικό κριτήριο της αποτελεσματικότητάς μας σε αυτήν την προσπάθεια είναι η διαπάλη με τον οπορτουνισμό, ο οποίος θα συνεχίσει να κάνει προσπάθεια διαστρέβλωσης των θέσεων του Κόμματος για να δημιουργεί σύγχυση σε έναν ευρύτερο κόσμο που παρακολουθεί και προσεγγίζει το Κόμμα μας.
Η δυσκολία των αστικών τάξεων να βρουν νέα πεδία κερδοφορίας ώστε να ρίξουν κεφάλαια που σήμερα λιμνάζουν, να κερδίσουν έδαφος σε βάρος των άλλων ανταγωνιστικών χωρών και συμμαχιών, οδηγεί αναπόφευκτα σε όξυνση των πολεμικών συγκρούσεων και στη δημιουργία προϋποθέσεων για ακόμα πιο γενικευμένες και φονικές πολεμικές συγκρούσεις στο μέλλον.
Στη βάση αυτή, σωστά και έγκαιρα ως Κόμμα έχουμε προειδοποιήσει αλλά κυρίως έχουμε ανοίξει τη συζήτηση για τον χαρακτήρα των ιμπεριαλιστικών συγκρούσεων, την αιτία τους, για τους όρους και τις προϋποθέσεις οι λαοί της περιοχής να ζούνε ειρηνικά. Τα ζητήματα αυτά είναι δεμένα διαλεκτικά. Αν δεν είχαμε αυτές τις ολοκληρωμένες σε μεγάλο βαθμό επεξεργασίες δεν θα μπορούσαμε με επάρκεια να αντιμετωπίσουμε τις πιέσεις στο γιατί για παράδειγμα το Κόμμα μας δεν στηρίζει τους πολεμικούς εξοπλισμούς, ή στο γιατί δεν προβάλλουμε ως κύριο αίτημα την αποτροπή του πολέμου. Παρ' όλα αυτά, δεν χωρά καμία επανάπαυση. Οι θέσεις του Κόμματος για τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, οι τοποθετήσεις μας για την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια, ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τις διεθνείς συμβάσεις, η στάση μας στο ζήτημα των πολεμικών εξοπλισμών, είναι ζητήματα που πρέπει να δουλέψουμε πιο πλατιά και πιο μεθοδικά με τον κόσμο. Δεν είναι γνωστά ή δεν είναι ξεκαθαρισμένα ακόμα και σε ένα τμήμα του περίγυρου του Κόμματος.
Παράλληλα χρειάζεται σταθερό μέτωπο στις απόψεις (κυρίως από ΝΑΡ - ΑΝΤΑΡΣΥΑ - «Σπάρτακο» και διάφορους άλλους) που παρουσιάζουν το Κόμμα μας ως συμβιβασμένο και ουρά στις επιδιώξεις της αστικής τάξης, για να κρύψουν το δικό τους ιδεολογικό και πολιτικό ξεβράκωμα μπροστά στην αστική τάξη και τις ιμπεριαλιστικές της συμμαχίες.
Στο κείμενο υπογραφών που διακινούσαν και υπέγραφαν τον Σεπτέμβρη του 2020 δυνάμεις όπως η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, με τίτλο «Η ειρήνη είναι η πιο όμορφη λέξη κάθε γλώσσας», μάθαμε ότι ...«το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας, της ΑΟΖ και των φυσικών κοιτασμάτων της Μεσογείου μπορούν να λυθούν με ειρηνικό τρόπο. Καλούμε τις κυβερνήσεις των δύο χωρών να συμφωνήσουν σε μια ειρηνική λύση. Γιατί η Μεσόγειος δεν ανήκει στα μονοπώλια, ανήκει στους λαούς και σε όλα τα έμβια όντα που ζουν στα νερά της».
Είναι δηλαδή οι ίδιες δυνάμεις που θέτουν ως κύριο αίτημα να υπάρξει συμβιβασμός των αστικών τάξεων της περιοχής ώστε να αποτραπεί μια πολεμική κλιμάκωση. Αποσυνδέουν δηλαδή την οικονομία από την πολιτική, σβήνουν τον ρόλο και τον χαρακτήρα του ΝΑΤΟ και των άλλων ιμπεριαλιστικών συμμαχιών, σπέρνουν ελπίδες ότι ο καπιταλισμός μπορεί να γίνει ειρηνικός και ανθρώπινος - απόψεις που αφοπλίζουν δηλαδή το κίνημα. Και το ίδιο το ΝΑΤΟ άλλωστε καλεί συνεχώς στο να υπάρξει συμβιβασμός στην περιοχή, σε αυτά τα πλαίσια προωθούνται και τα σχέδια συνεκμετάλλευσης, όχι όμως των λαών αλλά των αστικών τάξεων. Σχέδια που όχι μόνο δεν θα φέρουν πιο κοντά την ειρήνη στην περιοχή, αλλά θα ανοίξουν την όρεξη για μεγαλύτερες διεκδικήσεις και συγκρούσεις στο μέλλον.
Θέτουν ως όραμα την «ειρήνη» με το πιστόλι στον κρόταφο των λαών, γιατί τέτοια είναι η ιμπεριαλιστική ειρήνη, η οποία μπορεί να προκύψει από τους προσωρινούς και εύθραυστους συμβιβασμούς των αστικών τάξεων.
Η θέση «δεν πολεμάμε για τις ΑΟΖ» ή η θέση ότι «το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του», που προβάλλουν αυτές οι δυνάμεις, σε αντιπαράθεση με τη θέση του Κόμματος για υπεράσπιση των συνόρων από τη σκοπιά της εργατικής τάξης και των συμφερόντων της, θέλουν τσάκισμα.
Γιατί το ΚΚΕ σε ενδεχόμενο πολεμικής αναμέτρησης θα πρωτοστατήσει στην πάλη της υπεράσπισης καταρχήν της ζωής της εργατικής τάξης, του τόπου όπου μένουμε, ζούμε και θέλουμε να οικοδομήσουμε τη νέα κοινωνία, και όχι για την υπεράσπιση των συμφερόντων της μίας ή της άλλης αστικής τάξης. Γιατί στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο ως γνωστόν δεν κάνουν κουμάντο τα δελφίνια, αλλά οι μονοπωλιακοί όμιλοι, που αποκομίζουν τεράστια κέρδη. Γι' αυτό η μόνη ελπίδα για να ζήσουν οι λαοί της περιοχής ειρηνικά είναι να βγουν από τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο νικητές με την εξουσία στα χέρια τους. Γι' αυτό και το Κόμμα μας διαμορφώνει θέσεις που ταυτίζονται με το ΚΚ Τουρκίας και όχι με την αντιπολίτευση του Ερντογάν, όπως κάνουν δυνάμεις όπως η ΑΝΤΑΡΣΥΑ.
Σε άρθρο του «Πριν» με αφορμή το δεύτερο κείμενο των Θέσεων της ΚΕ του ΚΚΕ για το 21ο Συνέδριο (16/2/2021) μαθαίνουμε ότι ...«το ΚΚΕ υιοθετεί το σύνολο των Θέσεων που προβάλλει το ελληνικό κράτος για τα χωρικά ύδατα, την υφαλοκρηπίδα και τις ΑΟΖ, και με τη στρατιωτική του ισχύ και στο διπλωματικό επίπεδο».
ΑΛΗΘΕΙΑ;
Τότε γιατί το ΚΚΕ δεν ψήφισε στη Βουλή την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο στα 12 ναυτικά μίλια; Βέβαια σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο αποτελεί δικαίωμα κάθε κράτους, παρ' όλα αυτά εκτιμάμε ότι η εξέλιξη αυτή είναι μπλεγμένη στο κουβάρι των αντιθέσεων και των ανταγωνισμών των αστικών τάξεων, κρατών και κυβερνήσεων, και μπορεί να αποτελέσει λόγο όξυνσης των ανταγωνισμών στην ευρύτερη περιοχή.
Το ΚΚΕ έχει κάνει ξεκάθαρο με όλους τους τρόπους ότι η επίλυση των προβλημάτων που αφορούν την αιγιαλίτιδα ζώνη, την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ υπέρ του λαού μας, συνδέεται με την οικοδόμηση σχέσεων αμοιβαίου οφέλους μεταξύ των γειτονικών κρατών και λαών, την εκμετάλλευση του θαλάσσιου πλούτου με κριτήριο τις λαϊκές ανάγκες, την αποδέσμευση της χώρας από τις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες, και αυτά μπορεί να τα εγγυηθεί η εργατική εξουσία.
Αυτές είναι άραγε οι θέσεις της αστικής τάξης της Ελλάδας;
Επίσης, γιατί το ΚΚΕ δεν ψήφισε στη Βουλή τους πρόσφατους πολεμικούς εξοπλισμούς, οι οποίοι συνδέονται άμεσα με τη στήριξη των σχεδίων του ΝΑΤΟ στην περιοχή;
Γιατί το ΚΚΕ είναι το μόνο Κόμμα που αναδεικνύει και αντιπαλεύει τον ρόλο του ΝΑΤΟ και των άλλων ιμπεριαλιστικών συμμαχιών;
Ρητορικά τα ερωτήματα προφανώς...
Πέτρος Μαρκομιχάλης
Μέλος του Γραφείου της Επιτροπής Περιοχής της ΚΟ Αττικής και της Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ για τις Ενοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας
Στις Θέσεις της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος για το 21ο Συνέδριο (2ο κείμενο) διαβάζουμε αναφορικά με το αστικό πολιτικό σύστημα και τα κόμματα που εντάσσονται σε αυτό: «Ο ενιαίος στόχος της σταθεροποίησης του αστικού πολιτικού συστήματος προωθείται μέσα από την ενσωμάτωση και την καταστολή. (...) Αυτές οι κοινές επιδιώξεις δεν αναιρούν υπαρκτές διαφορές ανάμεσα στα αστικά κόμματα, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι αυτές οι διαφορές απολυτοποιούνται και υπερπροβάλλονται για να στηριχτούν αποπροσανατολιστικές διαχωριστικές γραμμές αντιπαράθεσης, όπως "Δεξιά - δημοκρατικές δυνάμεις", "ελεύθερη αγορά - ενισχυμένη κρατική παρέμβαση", "νεοφιλελευθερισμός - σοσιαλδημοκρατία". (...) Οι διαφορές σχετίζονται κυρίως με τον τρόπο και το μείγμα της αστικής διαχείρισης της καπιταλιστικής οικονομίας, τον βαθμό της κρατικής παρέμβασης κ.λπ., έτσι ώστε να επιτυγχάνονται (...) η καπιταλιστική αναπαραγωγή και η ενσωμάτωση εργατικών - λαϊκών δυνάμεων».
Η ανάλυση αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική για την κομμουνιστική στρατηγική. Αποτελεί οδηγό για να αποκρυπτογραφήσουμε τον τρόπο που λειτουργούν οι κυρίαρχες αστικές ιδεολογίες και οι μηχανισμοί πρόσδεσης στο αστικό πολιτικό σύστημα των τάξεων που υφίστανται την καπιταλιστική εξουσία και εκμετάλλευση. Συνεπώς αποτελεί οδηγό για να αγωνιστούμε ώστε να απεγκλωβιστούν η εργατική τάξη και οι σύμμαχοί της, δηλαδή η κοινωνική πλειοψηφία, από τις λογικές του συστήματος.
Ο ενιαίος στόχος των αστικών κομμάτων προκύπτει ακριβώς από το γεγονός ότι αυτά εντάσσονται ως δομικά στοιχεία στο αστικό (καπιταλιστικό) κράτος και τη στρατηγική του. Και γνωρίζουμε ότι το αστικό κράτος αποτελεί τον κατεξοχήν πολιτικό εκπρόσωπο της αστικής τάξης, τον «ιδανικό συνολικό καπιταλιστή» (Ενγκελς), που εγγυάται τις εξουσιαστικές ιεραρχίες, τις παραγωγικές δομές και τη «νομιμότητα» του καπιταλισμού.
Τα αστικά κόμματα, ή καλύτερα το αστικό κοινοβουλευτικό σύστημα, αποτελεί ένα τμήμα αυτού του κράτους, επιτελεί μια επιμέρους λειτουργία στο πλαίσιό του: Την οργάνωση της λαϊκής «αντιπροσώπευσης» στο κράτος, την αναπαραγωγή της συναίνεσης στην αστική πολιτική (και κοινωνική) κυριαρχία, μέσα από την κοινοβουλευτικοποίηση των διαφορετικών κοινωνικών και πολιτικών πρακτικών και αιτημάτων και την ενσωμάτωσή τους στο πλαίσιο της αστικής - κρατικής στρατηγικής. Το κοινοβουλευτικό φιλτράρισμα των διαφορετικών ταξικών πρακτικών (δηλαδή των πρακτικών όχι μόνο της αστικής τάξης και των συμμάχων της, αλλά και της εργατικής τάξης και των συμμάχων της) κάνει έτσι δυνατή την «αντιπροσώπευσή» τους μέσα στο κράτος, επιτρέπει δηλαδή τελικά την υποταγή τους στο γενικό κεφαλαιοκρατικό συμφέρον, που παρίσταται με τη μορφή του «εθνικού» και του «γενικού συμφέροντος»: «Ανάπτυξη», «πρόοδος της χώρας», «κοινωνική ευημερία», «ίσες ευκαιρίες», «πολιτισμός», κ.λπ.
Ζητούμενο για την κομμουνιστική στρατηγική είναι, αντίθετα, να δημιουργήσει όρους για την «καταστροφή του κράτους» (Λένιν): Να το καταστήσει διαπερατό στα λαϊκά συμφέροντα, απονεκρώνοντας τις λειτουργίες του, που συγκροτούν δομές άσκησης της καπιταλιστικής εξουσίας, υπάγοντάς τες σε ευρύτερες δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων από την κοινωνία, σε αντιστοιχία με τις προτεραιότητες μιας οργανωμένης σε διαφορετικές βάσεις, κοινωνικοποιημένης, παραγωγής.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν μπορεί επομένως να αποτελεί οργανικό συστατικό μέρος της «λογικής» αυτού του κοινοβουλευτικού συστήματος αντιπροσώπευσης, αλλά πρέπει να δρα εντός αυτού ως η στρατηγική αναίρεσής του (στην κατεύθυνση της άμεσης δημοκρατίας και της «καταστροφής του κράτους» από την παρέμβαση των δυνάμεων της εργασίας - της εργατικής τάξης και των συμμάχων της). Να δρα επομένως το Κόμμα ως το «αντίπαλο δέος» του αστικού πολιτικού συστήματος, δηλαδή σε αντιπαλότητα με τους μηχανισμούς, τις πολιτικές και τις ιδεολογίες που «αντιπροσωπεύοντας» τις λαϊκές τάξεις τις υποτάσσουν συναινετικά στο μακροπρόθεσμο κεφαλαιοκρατικό συμφέρον.
Για να καταστεί όμως κάτι τέτοιο εφικτό, απαιτείται να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι υπαρκτές διαφορές ανάμεσα στις αστικές πολιτικές δυνάμεις, να αποκαλύπτεται ο χαρακτήρας της διαφοράς τους. Διότι εκείνο που στην πραγματικότητα διαφοροποιεί αυτές τις δυνάμεις μεταξύ τους είναι ο διαφορετικός τρόπος με τον οποίον επιχειρούν να υπαγάγουν τις λαϊκές τάξεις στο αστικό κράτος και τα μακροπρόθεσμα κεφαλαιοκρατικά συμφέροντα. Εκμεταλλεύονται τις υπαρκτές αντιθέσεις ανάμεσα στις μη καπιταλιστικές τάξεις και στρώματα της κοινωνίας, τις «αναπαριστούν» με στρεβλό τρόπο, ακριβώς για να συσκοτίσουν την καπιταλιστική εκμετάλλευση και εξουσία, πολώνουν πολιτικά το κλίμα, ώστε η «εναλλακτική» να φαίνεται ότι είναι ανάμεσα στη μια ή την άλλη εκδοχή της κοινής στις βασικές της γραμμές αστικής στρατηγικής. Δεν είναι τυχαίο, για να αναφέρω το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, ότι σοσιαλδημοκρατικά ιδεολογικά σχήματα, όπως «δημοκρατικές δυνάμεις», «ενισχυμένη κρατική παρέμβαση», κ.λπ. απευθύνονται κυρίως στην εργατική τάξη (και σήμερα εγκλωβίζουν μεγάλες μερίδες της), ενώ τα «αντίπαλα» φιλελεύθερα σχήματα, «ελεύθερη αγορά», «ατομική πρωτοβουλία», «ιδιωτικός τομέας» κ.λπ. έχουν ως προνομιακό ακροατήριο τον κόσμο της μικρής επιχειρηματικότητας και της μεσαίας και ανώτερης κοινωνικής ιεραρχίας. Διαμορφώνονται έτσι η «προοδευτική» και η «συντηρητική» παράταξη αντίστοιχα, από τις οποίες καθορίζεται εν πολλοίς η όλη λειτουργία του αστικού πολιτικού συστήματος.
Οι ιστορικά παγιωμένες αυτές αστικές πολιτικές παρατάξεις (η «συντηρητική» και η «προοδευτική») υφίστανται λοιπόν κυρίως σε συνάρτηση με τις κυριαρχούμενες τάξεις, ως τρόπος εμπέδωσης και αναπαραγωγής της αστικής εξουσίας μέσα στην πάλη των τάξεων. Ετσι άλλωστε μπορούν να οριστούν και τα συμφέροντα των επιμέρους κεφαλαιοκρατικών μερίδων: Ως σχετικά διαφοροποιημένες εκδοχές οργάνωσης και άσκησης της εξουσίας πάνω στις κυριαρχούμενες τάξεις. Η κύρια πλευρά των πραγμάτων είναι η (κοινοβουλευτική) οργάνωση της λαϊκής συναίνεσης και «αντιπροσώπευσης» ως διαδικασία της πάλης των τάξεων.
Ενα αστικό κόμμα που δεν εξασφαλίζει την υποστήριξη των κοινωνικών μερίδων τις οποίες προηγουμένως «αντιπροσώπευε» οδηγείται στην εξαφάνιση ή έστω στη συρρίκνωση, όπως συνέβη στην ελληνική ιστορία μετά τη Μεταπολίτευση με την Ενωση Κέντρου (μετά το 1977) και εν μέρει με το ΠΑΣΟΚ (μετά το 2012). Οσο όμως η κρίση αντιπροσώπευσης δεν γενικεύεται, η «παράταξη» απλώς αναδιαρθρώνεται με την ανάδυση ενός νέου πρωταγωνιστικού κόμματος στο εσωτερικό της (του ΠΑΣΟΚ το 1977 και του ΣΥΡΙΖΑ το 2012).
Αντίθετα, ο απεγκλωβισμός της εργατικής και των άλλων λαϊκών τάξεων από την κυρίαρχη ιδεολογία και την αστική ηγεμονία αναγκαστικά θα σημαίνει κρίση και ριζικό μετασχηματισμό ολόκληρης της πολιτικής σκηνής. Διότι όταν η αστική στρατηγική δεν εξασφαλίζει τη συναίνεση και υποστήριξη, ή έστω την ανοχή των κυριαρχούμενων τάξεων οδηγείται στην ανοιχτή πολιτική κρίση, που υπό όρους μπορεί να μετασχηματιστεί σε επαναστατική κρίση.
Η ιστορική πείρα έχει δείξει ότι οι κοινωνικές δυνάμεις που μπορούν να γίνουν έμπρακτα φορείς αμφισβήτησης του καπιταλισμού, και επομένως φορείς κοινωνικού μετασχηματισμού, δηλαδή οι δυνάμεις της εργασίας - αλλά και όσοι αμφισβητούν την καπιταλιστική μορφή οργάνωσης της εργασίας - χρειάζεται να υπερβούν την «προσήλωση στον κοινοβουλευτικό δρόμο» για να αλλάξουν τον κόσμο.
Γιάννης Μηλιός
Καθώς αυξάνεται η αστική και οπορτουνιστική πίεση, δίνουμε σε δύσκολες συνθήκες μάχη για την ενίσχυση των επαναστατικών χαρακτηριστικών.
Παλιά ήταν η δήλωση, η παρανομία, η εξορία. Σήμερα είναι η πίεση κυρίως για τη λεγόμενη εθνική ενότητα, αλλά και τη νέα εκδοχή, του αντιδεξιού μετώπου, με την αντινεοφιλελεύθερη, αντιφασιστική, δημοκρατική μορφή.
Σ' αυτές τις συνθήκες, αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία η ολόπλευρη ισχυροποίηση των επαναστατικών χαρακτηριστικών, της ιδεολογικοπολιτικής και οργανωτικής ισχυροποίησης του Κόμματος.
Οπως είναι φυσικό, υπάρχει διαφορετικός βαθμός κατανόησης σε σχέση με τον επείγοντα χαρακτήρα αντιμετώπισης.
Στον «καταμερισμό» του αντιπάλου, η πίεση για υποχώρηση των επαναστατικών χαρακτηριστικών του Κόμματος είναι «χρέωση» στον οπορτουνισμό, με όποια προβιά κι αν εμφανίζεται. Και πλέον έχουμε μεγάλη πείρα. Ο υπονομευτικός του ρόλος φαίνεται καθημερινά. Εφτασε μέχρι την ανατροπή του σοσιαλισμού. Σε κάθε «χαραμάδα» προσπαθεί να εισχωρήσει σαν την υγρασία και τη σκουριά. Οταν η αντιπαράθεση μαζί του είναι στρατηγικού χαρακτήρα, επιθετική, εξειδικευμένη, με επιχειρήματα από την ίδια τη ζωή για τη στάση και τις θέσεις του στο συγκεκριμένο χώρο, όταν αποκαλύπτουμε την επιδίωξη καλλιέργειας αυταπατών, ψευδαισθήσεων για έναν καπιταλισμό με «ανθρώπινο πρόσωπο», ο οποίος θα εξασφαλιστεί με έναν καλύτερο «χαλίφη στη θέση του χαλίφη», έχει αποτελέσματα ποιοτικά. Δεν έχει δυνατότητα ουσιαστικής αντιπαράθεσης όταν αποκαλύπτεται ο ρόλος του, το ποιος κερδίζει σε τελευταία ανάλυση από αυτήν την πολιτική, και γι' αυτό βγάζει από το «τσεπάκι» και σε «διατεταγμένη υπηρεσία» τον αντικομμουνισμό. Πέφτει σε άμυνα και ελιγμούς. Χάνει όμως τη μάχη και όχι τον πόλεμο.
Και όταν εκφράζονται διαφοροποιήσεις προς τις ταξικές δυνάμεις, αυτές είναι διαφορετικού περιεχομένου και προοπτικής αν έχουν γίνει με υποχώρηση δική μας και διαφορετικού αν είναι αποτέλεσμα αναγνώρισης της ταξικής ορθότητας της στρατηγικής μας.
Οι Θέσεις, τόσο ως προς τον απολογισμό και την επισήμανση αδυναμιών όσο και ως προς την ιεράρχηση και δρομολόγηση αντιμετώπισής τους, είναι σε σωστή κατεύθυνση.
Είναι βασική επίσης η εκτίμηση ότι η καθοδήγηση και η δράση ξεκινούν από τη στρατηγική και ότι χρειάζεται επεξεργασία με βάση τη στρατηγική, εξειδικεύοντάς την σε κάθε χώρο και τομέα, σε κάθε φάση στον καθημερινό αγώνα και τη συλλογική αφομοίωση της. Εξειδίκευση σημαίνει να εξηγείται πειστικά και συγκεκριμένα η στρατηγική του Κόμματος. Να χαράσσεται συγκεκριμένη δράση, συνεκτικό πλαίσιο και μορφές πάλης, ώστε να ανεβαίνει η μαχητικότητα της πρωτοπορίας, η μαζικοποίηση και πολιτικοποίηση του κινήματος, πέρα από την ανάγκη σημαντικής βελτίωσης συνολικά στο ιδεολογικοπολιτικό επίπεδο.
Γιατί οι απαιτήσεις της πάλης σε συνθήκες αντεπανάστασης και οι αρνητικοί συσχετισμοί, όταν δεν φαίνεται πιθανή η ανατροπή της στρατηγικής του καπιταλισμού χωρίς τη δημιουργία επαναστατικής κατάστασης, μπορεί να οδηγούν σε υποχωρήσεις αλλά και σε συγχύσεις.
Η ανάγκη σύγχρονων επεξεργασιών και μελέτης, με βάση και την πείρα από το προηγούμενο διάστημα, αλλά και τις ανάγκες της ταξικής πάλης, αφορά ένα ευρύ πεδίο ζητημάτων, όπως για παράδειγμα σε επίπεδο Αττικής οι αλλαγές στη χρήση γης, η πολεοδομική εξέλιξη, τα δασικά οικοσυστήματα, τα δίκτυα, σε σχέση με τις κάθε φορά επενδυτικές επιλογές και προτεραιότητες της αστικής τάξης. Οι επιπτώσεις από την εμπορευματοποίηση, ποιος κερδίζει, πώς εκφράζεται η στρατηγική αντιπαράθεση κ.λπ. Επίσης, η σχέση της δόμησης με την έλλειψη υποδομών, αντισεισμικής - αντιπλημμυρικής προστασίας, επιχειρησιακής αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών κ.λπ., που αναδεικνύουν την ανάγκη άλλης οργάνωσης της κοινωνίας και οικονομίας, ενώ παράλληλα οι κομματικές δυνάμεις θα αποκτούν γνώση και πείρα. Ανάλογα ζητήματα υπάρχουν σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας, που μπορούν και πρέπει να γίνουν υπόθεση των αντίστοιχων καθοδηγητικών Οργάνων.
Υπάρχει άμεση ανάγκη συνδυασμένης δουλειάς Τμημάτων, βοηθητικών ομάδων σε επίπεδο ΕΠ ή ΤΕ, Οργάνων. Οπως είναι σημαντικός ο ρόλος των Τμημάτων της ΚΕ (Θέση 24), με βάση τον σχεδιασμό της ΚΕ και την εξειδίκευσή του. Η συζήτηση μπορεί να αναδείξει την ανάγκη διεύρυνσης της στελέχωσης των υπαρχόντων Τμημάτων και δημιουργίας νέων, ανάλογα με τις κάθε φορά ανάγκες και δυνατότητες.
Σημαντική είναι η εκτίμηση (Θέση 13) ότι σε αυτές τις συνθήκες το καθοδηγητικό πνεύμα, ασυμβίβαστο με τις δυσκολίες, βασίζεται πρώτα απ' όλα στη μαχητικότητα των στελεχών που πηγάζει από τη γνώση της κομμουνιστικής θεωρίας, αλλά και από την ταξική - κοινωνική πείρα. Ιδιαίτερα των στελεχών που προέρχονται από την ΚΝΕ (εργασιακή πείρα - σύγκρουση, αντιπαράθεση στο μαζικό κίνημα). Πρέπει τα στελέχη να μπαίνουν μπροστά και στην υλοποίηση, όχι μόνο στο σχεδιασμό. Πρέπει να μετατρέψουμε κάθε κομματικό μέλος σε ολοκληρωμένο καθοδηγητή των μαζών, και σ' αυτόν το στόχο βοηθάει σημαντικά το προσωπικό παράδειγμα των στελεχών.
Με όποιο ζήτημα, θέμα, αντικείμενο, αίτημα κι αν ασχοληθούμε, αναδεικνύεται η αναγκαιότητα της ιδεολογικοπολιτικής παρέμβασης για την οργάνωση και κινητοποίηση μαζών. Το ιδεολογικό στοιχείο στη λειτουργία όλων των καθοδηγητικών Οργάνων είναι επείγουσα ανάγκη και για το σήμερα αλλά και βασικό, μόνιμο, συστηματικό καθημερινό ζήτημα. Αυτό το εκτιμούν και οι Θέσεις (Θέση 17).
Πρέπει να μάθουμε:
- Να δουλεύουμε με τη θεωρία
- Να εφαρμόζουμε τη θεωρία
- Να αφομοιώνουμε τις σύγχρονες επεξεργασίες
- Να επεξεργαζόμαστε και να εμπλουτίζουμε τη θεωρία
- Να προβλέπουμε αξιοποιώντας τη θεωρία.
Να γίνει καθημερινός τρόπος δουλειάς, όπως και η συστηματική μεταφορά και γενίκευση της πείρας.
Η αφομοίωση της θεωρίας, η ιδεολογικοπολιτική θωράκιση αποτελεί καθοριστικό παράγοντα αποτελεσματικής παρέμβασης και αντοχής στα δύσκολα, αλλά και κάτι ακόμα: Αποτελεί προϋπόθεση πιο ολοκληρωμένων εκτιμήσεων, πιο σφαιρικής, πιο έγκαιρης επισήμανσης, πρόβλεψης και αντιμετώπισης των εξελίξεων, των αδυναμιών και των δυνατοτήτων, στο πλαίσιο της στρατηγικής μας.
Για την ώθηση στη βελτίωση της καθοδηγητικής δράσης και λειτουργίας των ΕΠ και των ΤΕ (Θέση 20), επισημαίνω ότι φυσικά είναι απαραίτητος ο γενικότερος σχεδιασμός, αλλά πρέπει να διαμορφώνεται σε επίπεδο Οργάνου και Οργάνωσης και ένας πιο συγκεκριμένος σχεδιασμός, που θα αναδεικνύει τη στρατηγική αντιπαράθεση για βασικές πλευρές της οικονομικής βάσης αλλά και του εποικοδομήματος, όπως αυτή εκφράζεται στον χώρο ευθύνης της Οργάνωσης, αλλά και ως προς τη γενίκευσή της. Γι' αυτό χρειάζεται να μπουν σε κίνηση, με πρωτοβουλία του Κόμματος, το συνδικαλιστικό κίνημα, επιστημονικοί και μαζικοί φορείς, νεολαία. Να πάρουν θέση στη στρατηγική αντιπαράθεση. Ετσι θα δοθεί και η «ευκαιρία παρέμβασης σε μη κομματικές δυνάμεις, επεξεργασίας πλαισίου πάλης, ιδεολογικοπολιτικής διαπάλης στο κίνημα και σε φορείς» (Θέση 21).
Αντώνης Ραλλάτος
Μέλος της Ομάδας Περιβάλλοντος του Τμήματος Οικονομίας και του Τμήματος Αγροτικής Πολιτικής της ΚΕ του ΚΚΕ
Συμφωνώ με το κείμενο. Διανύοντας, όπως επισημαίνεται, μια από τις δυσκολότερες περιόδους για το Κόμμα και μπαίνοντας σε μια νέα, ακόμα πιο δύσκολη και σύνθετη φάση, είναι πράγματι κρίσιμο και αναγκαίο να επικεντρώσουμε στον υποκειμενικό παράγοντα, και συγκεκριμένα στο πώς θα γίνεται ακόμα πιο διακριτός στις μάζες ο ρόλος του Κόμματος ως επαναστατικής πρωτοπορίας, άρα σε ζητήματα καθοδήγησης και ποιότητας δεσμών.
Η ανάληψη από την ΚΕ της ευθύνης που της αναλογεί έχει και διαπαιδαγωγητική σημασία για το πνεύμα της συζήτησης στα παρακάτω καθοδηγητικά Οργανα.
Οι κατευθύνσεις δίνονται συγκεκριμένα και πολύ αναλυτικά. Προφανώς, το κύριο και βασικό είναι, όπως μπαίνει, η αναβάθμιση του ιδεολογικού στοιχείου και η συλλογική συζήτηση της πείρας, ώστε η δουλειά να ξεκινάει πάντα από τη στρατηγική, ωστόσο να δοθεί προσοχή και στα πρακτικά μέτρα που προτείνονται (κατάλληλη επιλογή και διάταξη στελεχών, πολυμέρεια, συγκρότηση βοηθητικών ομάδων κ.λπ.).
Μια σοβαρή - κατά τη γνώμη μου - πλευρά στην οποία χρειάζεται να ρίξουμε βάρος προκειμένου να ξεπεραστούν φαινόμενα τυποποίησης και κόπωσης στην καθοδηγητική δουλειά, καθώς και για να γίνουμε πιο εύστοχοι και διεισδυτικοί, είναι αυτή των πρόσθετων εμποδίων που μπαίνουν σήμερα στη ριζοσπαστικοποίηση της συνείδησης.
Οπως διαπιστώνεται στις Θέσεις, πολλές φορές δεν κατανοούμε το βάθος τους. Οτι δηλαδή ξεκινούν από τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνικής ζωής και τις σύγχρονες μορφές που παίρνει (νέες τεχνολογίες - τηλεργασία - ελαστικά ωράρια - απουσία κοινωνικών δομών κ.λπ.). Σε συνδυασμό και με την παρέμβαση του αστικού κράτους και των μηχανισμών του, επηρεάζουν τη διαμόρφωση της κοινωνικής συνείδησης και των κοινωνικών σχέσεων (ατομισμός σε όλες του τις εκφάνσεις, ανταγωνισμός, ανορθολογισμός, στρεβλά πρότυπα, πληροφόρηση αντί για μελέτη, απογοήτευση, μοιρολατρία κ.λπ.).
Θέλει βαθιά μελέτη, καλύτερη επεξεργασία και αξιοποίηση στην καθημερινή καθοδηγητική δουλειά. Είναι σαφώς σύνθετο ζήτημα, με πολλές πτυχές και αντιφάσεις. Να προβάλλουμε εύστοχα και συγκεκριμένα το πρότυπο του σημερινού «βουβού» ηρωισμού και αντοχής κόντρα στις σάπιες αξίες του συστήματος. Να ενσωματώσουμε πιο οργανικά, στους στόχους πάλης του κινήματος, πλευρές που αφορούν την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, τη συλλογική διεκδίκηση ζητημάτων σχετικά με τις νέες μητέρες, τον πολιτισμό κ.λπ., όπως πιο καλά κάναμε το προηγούμενο διάστημα για ζητήματα σχετικά με την υγεία, το περιβάλλον κ.λπ. Φυσικά, να επεξεργαστούμε και να αναδείξουμε ακόμα περισσότερο αυτές τις πλευρές από τη σκοπιά του σοσιαλισμού - κομμουνισμού, αξιοποιώντας και πιο συστηματική αρθρογραφία σε «Ριζοσπάστη» και ΚΟΜΕΠ, αλλά και με εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής» γύρω από αυτά τα ζητήματα. Να καθοδηγούμε τα στελέχη και τα μέλη έχοντας αφομοιώσει τα παραπάνω, χωρίς φυσικά να ρίχνουμε, αλλά αντίθετα ανεβάζοντας τον πήχη των απαιτήσεων. Γενικά, να δουλέψουμε και όσον αφορά αυτήν τη σοβαρή πλευρά με όρους ιδεολογικής υπεροχής και πρωτοβουλία κινήσεων παντού, να μην αφήνουμε κενό στον αντίπαλο.
Σχετικά με τα Οικονομικά του Κόμματος: Τα επόμενα χρόνια θα δίνουμε τη μάχη σε ακόμα πιο δύσκολες συνθήκες, επομένως δεν χωρά καμία επανάπαυση.
Σχετικά με τη στελέχωση των Τμημάτων: Ο συνδυασμός της μελετητικής ικανότητας με την οργανωτική πείρα και την πείρα από το κίνημα είναι γενικότερα κρίσιμος, και από τη σκοπιά της συνολικής και πολύπλευρης διαμόρφωσης του στελέχους.
Ελένη Μόκα
Επιτροπή Οικονομικών της ΚΕ του ΚΚΕΤομεακή Οργάνωση Δικαιοσύνης της ΚΟ Αττικής
Ηκαπιταλιστική κρίση είναι κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου. Η καπιταλιστική ανάπτυξη οδηγεί σε συσσώρευση κερδών που πρέπει να επενδυθούν σε κάποιο τομέα με ικανοποιητικό - για τον κεφαλαιοκράτη - ποσοστό κέρδους. Ομως, η ίδια η ανάπτυξη του καπιταλισμού τελικά οδηγεί σε έλλειψη «επενδυτικών ευκαιριών». Οι καπιταλιστές δεν έχουν πού να επενδύσουν τα κεφάλαιά τους. Για παράδειγμα, τα 100 δισ. δολάρια ταμειακών διαθεσίμων της «Apple» υποδηλώνουν δύο πράγματα: Πως είναι πολύ επιτυχημένη καπιταλιστική επιχείρηση, αλλά παράλληλα πως δεν έχει τι να κάνει τα κέρδη της. Δεν μπορούν δηλαδή να «επενδυθούν» κάπου που να προσδοκούν ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους.
Η καπιταλιστική κρίση όταν εκδηλώνεται αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα, μέσα από μια μεγάλης κλίμακας καταστροφή ενός τμήματος του επενδυμένου κεφαλαίου, επιτρέποντας στο κεφάλαιο που παραμένει, να επενδυθεί κερδοφόρα στη συνέχεια. Στη μεγάλη κρίση του 1929-1939, το μέγεθος της υπερσυσσώρευσης αλλά και η κεϊνσιανή πολιτική που ακολουθήθηκε τη δεκαετία του '30, επέτεινε το πρόβλημα της υπερσυσσώρευσης. Τελικά, ο Β' ιμπεριαλιστικός Παγκόσμιος Πόλεμος έδωσε τη «λύση». Λειτούργησε «καθαρτικά» για τον καπιταλισμό, οδήγησε σε τεράστιες «επενδύσεις» στην πολεμική βιομηχανία, έφερε μια τεράστιας κλίμακας καταστροφή του επενδυμένου κεφαλαίου, επιτρέποντας στη συνέχεια τη συνέχιση της καπιταλιστικής κερδοφορίας μετά τον πόλεμο. Σημειώνεται φυσικά πως η καταστροφή του κεφαλαίου δεν γίνεται ποτέ «ήρεμα» με μια «συμφωνία κυρίων». Η ανταγωνιστική φύση του καπιταλισμού, το γεγονός ότι κάθε κεφάλαιο ανταγωνίζεται τα υπόλοιπα για μερίδια κερδοφορίας, μετατρέπει τη διαδικασία καταστροφής σε ένα παιχνίδι όπου «ο κερδισμένος τα παίρνει όλα».
Χωρίς να έχουμε κατακτήσει ικανότητα συλλογικής ιδεολογικής επεξεργασίας και αντίστοιχης ιεράρχησης της ανάγκης μελετητικής εργασίας ως κομμουνιστές φοιτητές, έχουμε συσσωρεύσει - σε ένα διάστημα π.χ. 5ετίας και πάνω - κάποια πείρα από τη δουλειά πάνω στο επιστημονικό αντικείμενο του μηχανικού, σε ορισμένες του πτυχές.
Οι πρώτες προσπάθειες, π.χ. το 2014 - 2015, ήταν πιο αργόσυρτες, δεν διαφαινόταν ο δρόμος που έπρεπε να διασχίσουμε, πώς θα καταλήξουμε κάπου. Τότε δεν είχαν καν αποκρυσταλλωθεί και σταθεροποιηθεί πιο ολοκληρωμένα οι ίδιες οι αντικειμενικές τάσεις επί των οποίων επιδιώκαμε να τοποθετηθούμε. Π.χ. μόλις το 2015 υιοθετούνται τα νέα «standards» και «guidelines» για τη διασφάλιση ποιότητας στον ΕΧΑΕ (είχαν να αναθεωρηθούν από το 2005), η διαδικασία της Μπολόνια ήταν σε φάση τότε που «ανέβαζε στροφές», γινόταν πιο διεισδυτική - επιθετική και ως προς τα ίδια τα Προγράμματα Σπουδών (ΠΣ), το νέο ΠΣ της σχολής μας δεν είχε ακόμα διαμορφωθεί, το Κόμμα μας κεντρικά, το Τμήμα Παιδείας & Ερευνας, τοποθετήθηκε πιο επικαιροποιημένα και αναλυτικά στην ΚΟΜΕΠ 4/2016 για τα ΠΣ γενικά και μετέπειτα ανά αντικείμενο (για ορισμένα).
Ωστόσο, εξαιτίας τής δουλειάς αυτής, μπροστά στο ν. Γαβρόγλου (4/2019) - που συνοδευόταν από πυκνές και βαθιές εξελίξεις-αναδιαρθρώσεις - μπορέσαμε να τοποθετηθούμε με μια συγκεκριμένη κριτική των αλλαγών και τάσεων στο ΠΣ και να ενισχύσουμε έτσι την πολεμική μας. Είχαμε καταπιαστεί, σε επίπεδο ΟΒ, με τις εξελίξεις στους κλάδους που μας αφορούν και την οικονομία, π.χ. εξελίξεις στη ΔΕΗ (5/2017), τεχνολογικές καινοτομίες στην καπιταλιστική σε αντιπαραβολή με τη σοσιαλιστική παραγωγή (2/2018) κ.ά. Επιπλέον, για ένα διάστημα (2015 - 2017, πιο υποβαθμισμένα και το 2018), είχαμε καθιερώσει ετήσια εκδήλωση στη σχολή για την παρουσίαση και τη συζήτηση σχετικών θεμάτων σε συνδυασμό με τις σχετικές θέσεις και προτάσεις της ΚΝΕ και του Κόμματος (π.χ. πατέντες, επιστημονικοτεχνικές εξελίξεις στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας κ.λπ.).
Για λόγους «πληρέστερης εποπτείας» του συγκεκριμένου «χώρου ευθύνης» χρειάζεται εδώ μια νύξη στις μακρόπνοες μεθοδεύσεις του αντιπάλου. Εχουμε έναν «φανερό και αθέατο θεωρητικό και πρακτικό ταξικό πόλεμο», που εμπλέκει τη γνώση και την κοινωνική συνείδηση και με σκοπό την παρέμβαση στον τρόπο παραγωγής είτε τον επαναστατικό μετασχηματισμό του.
Σε διημερίδα με συμμετοχή πολλών θεσμών και φορέων στην Πάτρα (30 - 31/10/2020), συμπεριλαμβανομένων του Πανεπιστημίου Πατρών (ΠΠ) και του Αμερικανού πρέσβη, ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Αχαΐας αποκάλυψε: «Εμείς έχουμε βάλει σαν προτεραιότητα τον πυλώνα τεχνογνωσίας για την περιοχή μας. Πιστεύουμε ότι είναι ο βασικός πυλώνας που θα αλλάξει την οικονομία και της περιοχής μας αλλά και της χώρας μας. Ετσι, σ' αυτές τις συζητήσεις γεννήθηκε το ζήτημα πώς θα βρούμε μια πλατφόρμα να μπορέσουμε να συνεννοούμαστε, καταρχήν να μιλάμε μεταξύ επιχειρηματικής και πανεπιστημιακής κοινότητας. Γεννήθηκε η ιδέα του Patras IQ (2012), που δεν είναι μόνο μια έκθεση. Αυτό είναι αυτό που βλέπουμε πρώτο. Αλλά είναι μια διαρκής ζύμωση. Γιατί, ξέρετε, ένα από τα βασικά προβλήματα που έχουμε σα χώρα είναι και μια αλλαγή κουλτούρας. Βλέπουμε σε άλλες χώρες επιχειρήσεις να έχουνε γραφείο μέσα στα πανεπιστήμια κι εδώ δε διανοούμαστε ότι μπορεί να είναι μια εταιρεία μέσα και να βοηθάει με τους τρόπους της και να μπορέσει να δίνει κατευθύνσεις ή να βοηθάει νέες ιδέες και νέα παιδιά που σκέφτονται κάτι (...) Εγώ αυτό που έχω να καταθέσω σήμερα είναι ότι πρέπει άμεσα να φτιαχτεί μία διαρκής επιτροπή μεταξύ ΠΠ - επιχειρηματικής κοινότητας που να υποδεχόμαστε τις νέες ιδέες. Ωστε να μπορέσουμε να δίνουμε κατεύθυνση στους νέους ερευνητές, στους φοιτητές που έχουν μια ιδέα, να δίνουμε την άποψή μας αν αυτή έχει νόημα, αν έχει μέλλον στην παγκόσμια κοινότητα - γιατί πλέον πρέπει να αντιληφθούμε ότι η τεχνογνωσία που παράγεται στα πανεπιστήμια δεν αφορά την περιοχή μας, σαν αγορά, αφορά την παγκόσμια κοινότητα».
Αντίστοιχα, στην Πάτρα υπάρχουν διάφορες οργανώσεις - στελεχωμένες και από φοιτητές - με σκοπό την καλλιέργεια «επιχειρηματικών δεξιοτήτων», δρουν για την προσέλκυση φοιτητών μέσα από πολύμορφες δράσεις (events, διαγωνισμοί κ.λπ.), ακόμα κι αν αρχικά δεν σκέφτονταν «επιχειρηματικά», με μόνη δηλαδή προϋπόθεση την ενασχόληση με το αντικείμενο σπουδών τους.
Στο 3ο κείμενο των Θέσεων αναφέρεται (Θ. 53, σελ. 74): «Μπορούμε να χτίσουμε πιο αποφασιστικά στα μέλη κυρίως της ΚΝΕ υπεροχή στηριγμένη στη μαρξιστική μόρφωση και γνώση, στην ικανότητα παρακολούθησης του αντικειμένου σπουδών και ανάπτυξης κριτικής ματιάς, που μπορεί στα παραπάνω να ξεχωρίσει, να μπολιάσει με τις ριζοσπαστικές - επαναστατικές ιδέες τους νεανικούς προβληματισμούς και ανησυχίες, να επιδράσει στα βήματα του κινήματος». Συνεχίζει αμέσως παρακάτω: «Βεβαίως, δεν αφαιρούμαστε από το γεγονός ότι απέχει πολύ αυτή η επεξεργασμένη δουλειά να ακουμπάει κάτω, μαζικά στους φοιτητές, κι αυτό αφορά και συλλόγους που συμμετέχουν στο ΜΑΣ».
Κατά τη γνώμη μου, αυτή η τελευταία διαπίστωση χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Η εν λόγω διαπίστωση, αλλά κυρίως - ακριβώς επειδή είναι αντικειμενική - η «αφομοίωση» του αντικειμένου της από την «καθημερινή συνείδηση», να μη γίνει το άλλοθι για το πέρασμα σε νέα «περίοδο εκπτώσεων» ή προχειροδουλειάς των κομμουνιστών φοιτητών. Ας «μεταφράσουμε» την ανιδιοτέλεια και κάπως «διαφορετικά»: Ως προσπάθεια κατάκτησης συνθετότερων θεωρητικών γνώσεων και ουσιαστική, χρονοβόρα, μακρόπνοη διαδικασία οικοδόμησης ενός αρχικού ελάχιστου επιπέδου γνώσης της διαλεκτικής λογικής και μεθοδολογίας, στην κατεύθυνση προώθησης της λύσης τής αντίφασης μεταξύ της συνθετότητας των τεχνικών γνώσεων που καλούμαστε να διαχειριστούμε στις σπουδές μας και της μεθοδολογικής ανεπάρκειας που διέπει τα ΠΣ, πρόβλημα που δεν αφορά μια «νησίδα της συνείδησης» της σπουδάζουσας νεολαίας. Διαδικασία που σκοπός της - από το χαρακτήρα της - δεν μπορεί να είναι η αυτοπροβολή, να κάνω τον «έξυπνο», να «αντιπαρατεθώ» δήθεν «ιδεολογικά» (και άγαρμπα), η «προσωπική/επαγγελματική εξέλιξη», αλλά να αναβαθμίζει τον καθημερινό τρόπο δουλειάς, να προσανατολίζει και γονιμοποιεί επαναστατικά τη δράση - θεωρητική και πρακτική.
Αν αποφύγουμε τα γλιστρήματα, από τη μια, του «ακτιβισμού» - πρακτικισμού και, από την άλλη, της «φλύαρης» προπαγάνδας ιδεολογικών θέσεων - αξιωμάτων είτε της «αιτηματολογίας» - ως δυο όψεις του ίδιου νομίσματος, που οδηγούν νομοτελειακώς στην υπερκόπωση - που συμβαίνουν στο έδαφος του καπιταλιστικού παγετού, θα έχουμε κιόλας πετύχει σημαντικό κέρδος.
Αντώνης Ευθυμιάτος
ΟΒ Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Πάτρας της ΚΝΕ
Συμφωνώ με το πρώτο κείμενο των Θέσεων για το 21ο Συνέδριο του Κόμματός μας. Διαβάζοντάς το βλέπω και εγώ τις συνθήκες δράσης, τα προβλήματα που αντιμετωπίζω και τις αδυναμίες μου. Με μεγάλη σαφήνεια και στόχευση η Κεντρική Επιτροπή αποτυπώνει τόσο την πορεία μας από το 20ό Συνέδριο όσο και τα ζητήματα με τα οποία θα αναμετρηθούμε, ώστε να μπορούμε να παίξουμε με αποφασιστικότητα και ετοιμότητα το ρόλο μας ως ΚΚΕ, ως «νους - καρδιά - οργανωτής της εργατικής - λαϊκής πάλης για το σοσιαλισμό».
Κατανοώντας στην ουσία της και όχι ως σύνθημα τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε, με τον συνολικό αρνητικό συσχετισμό, την αντεπαναστατική περίοδο όπου ζούμε και δρούμε, καταλαβαίνουμε γιατί το Κόμμα ρίχνει τόσο μεγάλο βάρος στην ιδεολογική - πολιτική θωράκιση των μελών του. Αν αναλογιστεί κανείς, επιπλέον, ότι η νέα γενιά, αλλά και μεγαλύτεροι σε ηλικία, δεν διαπνέονται από την αισιοδοξία στη ζωή των προηγούμενων γενιών - αισιοδοξία που πήγαζε, πιστεύω, και από την ύπαρξη της Σοβιετικής Ενωσης και του ανεβασμένου εργατικού κινήματος - γίνεται ακόμα πιο φανερό το γιατί, για να αντέξει κάποιος σήμερα, να πάει μέχρι τέλους την κομματική του ιδιότητα και το καθήκον, χρειάζεται στέρεο ιδεολογικό επίπεδο. Συνειδητή πίστη στις αρχές λειτουργίας, στο Πρόγραμμα και το Καταστατικό, στη στρατηγική μας.
Αυτό αποκτά ακόμα μεγαλύτερο βάρος στις γυναίκες της εργατικής τάξης. Η ανάγκη εξειδικευμένης δουλειάς, όσο κι αν τα προηγούμενα χρόνια βρισκόταν στο πίσω μέρος του μυαλού μας ή και υποτιμούνταν, πλέον πρέπει να μπει μπροστά με ανεβασμένη υπευθυνότητα. Η γυναίκα, απαραίτητη στην παραγωγή ως αναγκαίο εργατικό δυναμικό, απαραίτητη στην αναπαραγωγή των ανθρώπων λόγω του ιδιαίτερου ρόλου της, απαραίτητη και στη φροντίδα συνολικά της οικογένειας, βάλλεται από παντού από το καπιταλιστικό σύστημα, καθώς από το ίδιο του το DNA αδυνατεί να δει και να στηρίξει τον κοινωνικό πλέον χαρακτήρα όλων των παραπάνω: Της εργασίας, της μητρότητας, της οικογένειας. Ταυτόχρονα, σειρά αναχρονιστικών αντιλήψεων επιζούν και στη χώρα μας, και μάλιστα πλέον παρουσιάζονται και με επιστημονικοφάνεια. Εκατοντάδες τα παραδείγματα, θα αναφέρω ένα: Την αποκλειστική παραμονή του μωρού έως τουλάχιστον τα δύο έτη με τη μητέρα του, ως το καλύτερο για την ομαλή ψυχοσωματική ανάπτυξή του - που υιοθετείται και από παιδιάτρους και πλασάρεται στις νέες μαμάδες. Αποψη που επί της ουσίας αναγνωρίζει μόνο την ατομική ευθύνη της μητέρας στο μεγάλωμα του παιδιού και καλύπτει με αυτόν τον τρόπο τις τεράστιες ελλείψεις κρατικών δομών φροντίδας και αγωγής βρεφών και νηπίων.
Η επιλογή δημιουργίας οικογένειας από τις νέες συντρόφισσες, πέρα από χαρά, μας φέρνει αντιμέτωπες με μια συνολική ανατροπή της ζωής που είχαμε μάθει. Ειδικά το πρώτο διάστημα αλλάζει πλήρως ο τρόπος οργάνωσης της ζωής. Μπαίνουν άλλες προτεραιότητες. Ελαχιστοποιείται ο ελεύθερος χρόνος και τις περισσότερες φορές δεν αξιοποιείται δημιουργικά. Αυξάνεται η σωματική και ψυχική κούραση.
Σε αυτές τις νέες συνθήκες καλούνται τα νέα ζευγάρια να αντιμετωπίσουν και τις πρόσθετες δυσκολίες που τους θέτει το καπιταλιστικό σύστημα. Απουσία οργανωμένου κρατικού ελέγχου για το μωρό και τη μάνα, επαφίεται στους ίδιους. Απουσία βοήθειας στο σπίτι τον πρώτο καιρό, π.χ. με μαία και βρεφοκόμο - πάλι επαφίεται στη δική τους ατομική βούληση και οικονομική δυνατότητα. Η νέα μητέρα επιβαρύνεται με όλες τις υποχρεώσεις και καλείται μαζί με τον σύντροφό της να βρουν την καλύτερη φόρμουλα που θα δουλέψει για αυτούς. Εντείνονται όλα αυτά και από τις σύγχρονες συνθήκες εργασίας ή την ανεργία, που επί της ουσίας κατακερματίζουν την οικογένεια, δημιουργούν συγκρούσεις στη σχέση του ζευγαριού. Ετσι, μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ο τρόπος ζωής με το πρόγραμμα, τον χρόνο που είχαμε, την προσαρμοστικότητά μας σε καταστάσεις, εξανεμίζεται. Κατάσταση που μας φέρνει σε εσωτερική σύγκρουση: Από τη μια το κομματικό μας καθήκον και από την άλλη η ανατροφή των παιδιών μας, αδυνατώντας να τα δούμε έτσι όπως είναι, συνδυασμένα σε μια ολότητα.
Εδω λοιπόν, πέρα από τα παραδείγματα ζωής άλλων συντρόφων με οικογένεια που παίζουν σημαντικό ρόλο και δεν τα υποτιμώ, πέρα από τη συντροφική κατανόηση και επιμονή να στηρίξουμε τα νέα ζευγάρια, δεν μπορείς να πας μακριά χωρίς την ιδεολογικοπολιτική στήριξη. Η γυναίκα μέλος του ΚΚΕ χρειάζεται να έχει κατακτημένο θεωρητικό μαρξιστικό υπόβαθρο. Να μπορεί μέσα στις δυσκολίες και τις αναποδιές να αναγνωρίζει την αιτία, ποιος, τι οφείλεται γι' αυτά, και να μη βαραίνουν συνειδησιακά την ίδια ατομικά. Εχει να αναμετρηθεί με καταιγισμό πληροφοριών για το μεγάλωμα των παιδιών της, που πολλές φορές αδυνατεί να διακρίνει, αν δεν υπάρχει διαλεκτική σκέψη, τι είναι σωστό και τι λανθασμένο. Να κάνει συνειδητές επιλογές τόσο στην ανατροφή των παιδιών της, με σκοπό να διαμορφώνει ανθρώπους ικανούς να γίνουν μέλη της ΚΝΕ και αργότερα να φέρουν τον τίτλο του μέλους του Κόμματος, όσο και για την ίδια.
Εδώ λοιπόν θέλει από εμάς να ρίξουμε φως. Να επιμείνουμε στη θεωρητική συζήτηση θέσεων και επεξεργασιών του Κόμματος, στη μαρξιστική μόρφωση, στην επαφή με το καλό λογοτεχνικό βιβλίο, με όλα τα είδη του πολιτισμού, για μια συνολική προσπάθεια πνευματικής καλλιέργειας και ανάτασης.
Ας αναλογιστούμε τώρα ότι για μία γυναίκα μη μέλος του ΚΚΕ και της ΚΝΕ οι δυσκολίες είναι ακόμα μεγαλύτερες. Γιατί δεν έχει ζήσει την κομμουνιστική συντροφικότητα, δεν μπορεί να κατανοήσει σωστά τις αιτίες φαινομένων της ζωής της. Παρασύρεται και είναι ευάλωτη. Πόσο μεγάλη φροντίδα και εξειδίκευση στη δουλειά μας θέλει, για παράδειγμα, να παρέμβεις σε γυναίκες εργαζόμενες μανάδες που δεν έχουν καμία επαφή με το οργανωμένο κίνημα. Εκεί και σε αυτές δηλαδή που πρέπει να αντιμετωπίσεις όχι μόνο δισταγμό, αλλά και φόβο. Παγιωμένες αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας και το πρότυπο της καλής νοικοκυράς - μητέρας - συζύγου που υπάρχει στην κοινωνία. 'Η ας σκεφτούμε τι ιδιαίτερη προσοχή και στήριξη ιδεολογική χρειάζεται μια γυναίκα που κάνει βήματα, ενώ ο σύντροφός της δεν έχει επαφή με το Κόμμα ή με τις ταξικές δυνάμεις στο κίνημα.
Εδώ και κλείνοντας, όπως γράφει και η ΚΕ στη Θέση 38, «τα Οργανα του Κόμματος και της ΚΝΕ χρειάζεται να στηρίξουν με συγκεκριμένα ιδεολογικά - πολιτικά - οργανωτικά μέτρα ώστε με δημιουργικό τρόπο να προβληθούν οι κομμουνιστικές αξίες, οι συνθήκες μέσα στις οποίες αναπτύσσεται ο σύγχρονος "βουβός" ηρωισμός και να καλλιεργείται η αντοχή μπροστά στις δυσκολίες της ταξικής πάλης, αλλά και των συνθηκών εργασίας, σπουδών, ζωής».
Μαρία Τούμπουρου
Μέλος της Τομεακής Επιτροπής Ανατολικών Συνοικιών της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ
