Σκέψεις για την παρέμβασή μας στον Πολιτισμό

 Με βάση το 2ο κείμενο της ΚΕ θεωρώ βοηθητικό να σκεφτούμε την παρέμβασή μας στον Πολιτισμό παίρνοντας υπόψη δύο πλευρές:

Από τη μία η πολιτική των κυβερνήσεων και της ΕΕ για τον Πολιτισμό στο διάστημα που εξετάζουμε από τη σκοπιά της οικονομίας, της διάρθρωσης του «κλάδου» (νομοσχέδια, εξελίξεις, στόχοι κ.ο.κ.) και από την άλλη το ιδεολογικό περιεχόμενο της πολιτιστικής παραγωγής και της τέχνης γενικά. Χρειάζεται να ανέβει η ικανότητα παρακολούθησης, να μην εκφράζεται μονομέρεια στην κατανόηση αυτών των πλευρών, που συνδέονται άμεσα. Αποτελούν βασικούς άξονες της καθοδηγητικής δουλειάς για τη διαμόρφωση σχεδίου πολιτικής παρέμβασης.

Α) Βρισκόμαστε στη φάση όπου πραγματοποιήθηκε μία προσωρινή συμβιβαστική λύση εντός της ΕΕ γύρω από το θέμα του δανεισμού των κρατών - μελών της. Ταυτόχρονα οξύνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, κρατών - μελών, στο εσωτερικό της ΕΕ στο έδαφος της νέας καπιταλιστικής - οικονομικής κρίσης. Η προσπάθεια ενοποίησης και ιδεολογικά - πολιτικά της Ευρωπαϊκής Ενωσης προωθείται μέσω και του Πολιτισμού. Ο στόχος της ΕΕ για τη διαμόρφωση ενιαίας ευρωπαϊκής ταυτότητας - συνείδησης αξιοποιώντας την πολιτιστική κληρονομιά των λαών και των χώρων της, παίρνοντας υπόψη τα παραπάνω ενδέχεται να παίρνει όλο και πιο αντιφατικά χαρακτηριστικά. Αυτό το διάστημα, με τον περιορισμό της κινητικότητας εντός της ΕΕ, προβάλλεται ως μία λύση για να μείνουμε «ενωμένοι και κοντά» η πολιτιστική διασύνδεση των χωρών της.

Τα νομοσχέδια που πέρασαν τα τελευταία χρόνια και φέτος σε σχέση με τον Πολιτισμό αφορούν ταυτοχρόνως τόσο τους οικονομικούς μα και τους ιδεολογικούς στόχους που υπηρετούν. Η προσπάθεια εξέτασης όλων των αλλαγών που προγραμματίζονται όχι μόνο από τη σκοπιά τού τι θα σημάνουν για την εργασία των καλλιτεχνών μα και για την τέχνη συνολικά, μπορεί να συμβάλει σε μία πιο ενιαία συζήτηση εντός και εκτός της Οργάνωσης.

Η εφαρμογή του νομοσχεδίου για τα ΑΕΙ, στα τμήματα με καλλιτεχνικό αντικείμενο, εξειδικεύεται στο στόχο της εξωστρέφειας. Στην κριτική μας απέναντι στα νομοσχέδια δεν αρκεί μόνο η σωστή πλευρά της διασύνδεσής τους με επιχειρήσεις για μία σχολή όπως η Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Για παράδειγμα, οι επενδύσεις του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» στην ΑΣΚΤ με το καινούριο κτίριο της Βιβλιοθήκης κ.ά., δεν αφορά κυρίως το άμεσα οικονομικό κέρδος. Μία πλευρά που εντάξαμε στη συζήτηση αυτό το διάστημα και αξίζει να την αναπτύξουμε παραπάνω είναι τις καλλιτεχνικές - αισθητικές υποχωρήσεις που θα αναγκαστεί να κάνει ο νέος καλλιτέχνης. Με την υπαρκτή πείρα φωτίσαμε πως όλες οι υποτροφίες και χρηματοδοτήσεις που δίνονται εντός της ΑΣΚΤ συμπεριλαμβάνουν κριτήρια αλλά και κατευθύνσεις που αντικειμενικά καλουπώνουν το έργο και τη διάθεση για δημιουργία.

Β) Ο Πολιτισμός προωθώντας τις ιδέες και τις αξίες της αστικής τάξης δεν προβάλλει ευθέως ένα «ζήτω ο καπιταλισμός», διαμορφώνει όμως το κοινωνικό αίσθημα και τις αντιλήψεις γύρω από αυτό το ζήτημα με κάθε αφορμή. Η ανάδειξη τέτοιων ζητημάτων μπορεί να συμβάλει στο να μην εγκλωβίζεται ο κόσμος σε αστικά δίπολα και επιδιώξεις.

Για παράδειγμα φέτος η δραστηριότητα του Αρχαιολογικού Μουσείου εστίαζε με έμμεσο τρόπο στον ανταγωνισμό ΗΠΑ - Κίνας και την αναβάθμιση του ρόλου της Ελλάδας στους ΝΑΤΟικούς σχεδιασμούς. Στις εκθέσεις που παρουσίασε προβλήθηκε, μέσα από αναφορές στην αρχαία Ελλάδα, το δίπολο «Δύση - Ανατολή» ως αντίθεση πολιτισμού και βαρβαρότητας.

Σε παρόμοια κατεύθυνση δημιουργείται μία κάλπικη αντιπαράθεση μεταξύ του «κοσμοπολίτικου στοιχείου» ιδρυμάτων όπως της Στέγης, που προβάλλονται ως «σύγχρονα και ευρωπαϊκά» σε αντίθεση με π.χ. το Εθνικό Θέατρο που λέγεται ότι κάνουν «χαμηλής ποιότητας παραγωγές καθώς μιμείται το ελληνικό - εμπορικό θέατρο». Επιδίωξη είναι καλλιτέχνες και κοινό να εγκλωβίζονται στο δίπολο «εθνικισμός - κοσμοπολιτισμός», να εμπεδώνεται στη συνείδηση ότι είμαστε «ένα με την Αμερική, ένα με την Ευρώπη».

Επικίνδυνο είδος παρέμβασης μέσα από τον Πολιτισμό είναι αυτό της τέχνης της «διαμαρτυρίας» και του «κοινωνικού προβληματισμού». Για παράδειγμα η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών προωθεί την πολιτικοποίηση της τέχνης, στοχεύοντας όμως το περιεχόμενο αυτής της πολιτικοποίησης να οδηγεί στην ενσωμάτωση, να είναι ένα ανώδυνο - για το σύστημα - κάλεσμα για «ακτιβιστικές δράσεις», για «ατομική αντίδραση».

Γ) Να συγκεντρώσουμε την προσοχή μας στο ζήτημα διαμόρφωσης στάσης μα και ηθικής μέσα από τον Πολιτισμό για την πραγματικότητα.

Μέσα από τάχα φεμινιστικά αιτήματα, για κάποια ισότητα και δημοκρατία, για κάποια διαφορετικότητα, για κάποιο σεβασμό, διαμορφώνεται η στάση που εν τέλει καταλήγει στο ότι όλοι είμαστε εχθροί, όλοι είμαστε μονάδες στην κοινωνία των πολιτών, να είμαστε απομονωμένοι για να είμαστε ασφαλείς. Οι διαπροσωπικές σχέσεις στην αστική κοινωνία μπαίνουν στο μικροσκόπιο, μα για να γίνουν ακόμα χειρότερες όπως και η κοινωνική συμπεριφορά γενικά. Γίνεται προσπάθεια κατοχύρωσης μίας νέας κουλτούρας με το πρόσημο του προοδευτισμού, που έχει ως επίκεντρο το άτομο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που μπορεί να έχει αυτό. Πλασάρουν ακόμα και θρησκευτικά, καταπιεστικά δόγματα ως στοιχείο απελευθέρωσης. Για παράδειγμα, φεμινιστικές αντιλήψεις που λένε πως το να φοράς μπούργκα - αν είναι επιλογή σου - είναι απελευθερωτικό, ειδικά αν το κάνεις στον δυτικό κόσμο ως «statement» της διαφορετικότητας. Τέτοιες πλευρές που προβάλλονται ήδη από καιρό στην Αμερική και σε άλλα ανεπτυγμένα καπιταλιστικά κράτη φέρουν σημαντικές αλλαγές και επιδρούν στον τρόπο κοινωνικοποίησης και πολιτικοποίησης της νεολαίας.

Δ) Ο ιδεολογικός χαρακτήρας όλων των παραπάνω όταν εμπεδώνεται μέσω της πράξης και της δράσης είναι ιδιαίτερα αρνητικό στοιχείο. Η αστική τάξη, τα κόμματα του κεφαλαίου στοχεύουν για το μαζικό κίνημα την πλήρη ενσωμάτωσή του και στο περιεχόμενο της δράσης του και στον τρόπο λειτουργίας και οργάνωσης. Στηρίζεται η δημιουργία «νέων μορφών οργάνωσης» του κινήματος ή γενικά «νέων κοινωνικών κινημάτων». Υπάρχουν διάφορα παραδείγματα από την πρόσφατη πείρα των καλλιτεχνών από τη συντονισμένη παρέμβαση για αλλαγή του συσχετισμού σε σωματεία με νέες μεθόδους, τη δημιουργία του «Support Art Workers», την προώθηση του #metoo. Φαίνεται πως το επόμενο διάστημα θα αντιπαλεύουμε μαζί με την αδράνεια και την έλλειψη συμμετοχής που υπάρχει γενικά στο κίνημα και την κινητοποίηση και συσπείρωση με σάπιο περιεχόμενο και σε αντιδραστικές μορφές.

Οι επιδιώξεις της αστικής τάξης, η πολιτική της κυβέρνησης και του ΣΥΡΙΖΑ αυτό το διάστημα στον Πολιτισμό, όπως προωθούνται και από τους εκφραστές τους στο κίνημα, απαιτεί σοβαρή ιδεολογική - πολιτική απάντηση, όχι μία γενική καταγγελία. Πολλοί καταγγέλλουν έναν πόλεμο διαλέγοντας όμως καπιταλιστικό στρατόπεδο, την κυβέρνηση αναμένοντας την εναλλαγή της, καλλιεργώντας προσδοκίες για μία καλύτερη διαχείριση. Ακόμη μπορούν και να διαπιστώσουν την οικονομική κρίση, την αδικία αυτού του συστήματος, συσκοτίζοντας όμως την πραγματική αίτια που τις γεννά. Η διαπάλη για όλα τα παραπάνω ζητήματα με βάση τη στρατηγική μας είναι αυτό που ξεχωρίζει τον κομμουνιστή, αναδεικνύει την ανάγκη πρώτα απ' όλα ύπαρξης αλλά και ισχυροποίησης του Κομμουνιστικού Κόμματος. Αυτό αποτελεί το πραγματικά απαιτητικό στοιχείο για τη δουλειά μας, την αντιπαράθεσή μας.

Μυρτώ Πετάση

Μέλος του Συμβουλίου Περιοχής Αττικής και Γραμματέας του Τομεακού Συμβουλίου Καλλιτεχνών Αττικής της ΚΝΕ